Биылғы жылдың сәуір айында Семей қаласының ядролық медицина және онкология орталығы базасында елімізде алғаш рет радиофармпрепараттарды қолдана отырып, ауруларды анықтайтын және емдейтін ядролық медицина орталығы ашылды. Ядролық медицина кластерін құру туралы бастаманы 2009 жылы еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев айтқан болатын.
Семей қаласындағы ядролық медицина және онкология орталығының құрылысын мердігер мекеме «ИртышГэсСтрой» ЖШС 2012 жылы бастады. Бірақ мердігер мекеменің жауапсыздығынан үлкен қателіктер орын алып, орталықты іске қосу тоқтатылған болатын. Салдарынан мемлекет қазынасына 2,5 млрд теңге шығын келді. Осы іс бойынша 16 сот отырысы өтсе, оның 4-еуі Жоғары сотта қаралды. Сот шешімімен «ИртышГэсСтрой» ЖШС директоры 8 жыл және 6 айға, ал оның орынбасары 6 жыл және 8 айға бас бостандығынан айырылды.
Баспасөз конференциясы барысында Д.Серікбаев атындағы ШҚТУ сарапшылары Семейдегі ядролық медицина және онкология орталығының не себепті ертерек іске қосылмағанын түсіндірді. Атап айтсақ, циклотронды, сұйық радиоактивті қалдықтарды жинау және сақтау жүйесін, позитронды-эмиссиялық томографты және гамма-камераны орнату кезінде өрескел қателіктер жіберілген. Жергілікті мамандар ғана емес, сонымен бірге МАГАТЭ өкілдері де «бұрынғы мердігерлер жобаға мүлдем немқұрайлы қарады» деген қорытынды жасады.
Аталған оқу орнының профессоры, техника ғылымдарының докторы Валентина Колпакованың айтуынша, бұрынғы жүйе тиісті стандартқа мүлде сәйкес келмеген.
– Бұрынғы сұйық радиоактивті қалдықтарды жинау және сақтау жүйесіндегі дәнекерленген тұстар арқылы радиация өтіп кетуі әбден мүмкін еді. Бұл орталық қызметкерлері мен пациенттердің денсаулығына орны толмас зиян келтірер еді. Ал қолданылған цистерналар жанармай құю бекеттеріне арналған контейнерлердің түрі болып шықты. Барлығы ағаш тіректерде орнатылған. Ал сұйық радиоактивті сәулелерді 132 күн мерзімге сақтау жоспарланған. Ол жүйеде бұл мерзім сақталмай, метан жинақтала бастады. Метан жарылған кезде шахталарда не болатынын бәріміз білеміз. Бұл адам өміріне үлкен қауіп төндіреді,- деді Валентина Калпакова.
Сонымен қатар радиоактивті сәулелерді өндіретін циклотрон орнатылған тақталардың қалыңдығы да жобаға сәйкес келмеген. Циклотрон жеті жыл бойына орнатылмаған, сақтау шарттары да сақталмаған.
– Радиациядан қорғауға арналған тақтаның жобалық қалыңдығы сақталмады. Тақта бетоннан жасалып, қалыңдығы 2,5 метр болуы керек еді. Егжей-тегжейлі сараптама нәтижесінде бетон тақтаның қалыңдығы бар болғаны сегіз сантиметр екені анықталды.
Бұл қызметшілердің сәулеленуіне әкелуі мүмкін. Сонымен қатар циклотронмен тек өндіруші компания ғана жұмыс істей алады. Бельгиялық компанияның өкілдері құрылғыға ұзақ уақыт бойы су тамшылап тұрғанын көргеннен кейін, кепілдеме беру мен қызмет көрсетуден бас тартты. Сондықтан жаңа циклотрон сатып алу қажеттілігі туындады. Мұндай қондырғылардың әлемде небәрі 41 данасы бар. Оның біреуі біздің орталықта орналасқан, – деді Қазақстан Республикасы Ұлттық ядролық орталығының ӨТБ басшысы Оксана Журина.
Бұрынғы мердігер позитронды-эмиссиялық томограф пен Siemens Symbia гамма-камерасын орнату кезінде де заң бұзушылықтарға жол берген. Өндіруші компания кристалдар мен БФЭКТ жүйесін ауыстыру қажеттілігі туралы сараптамалық қорытынды шығарды. Мұны «Фирма Азия» ЖШС жүзеге асырды.
– Желдету, электр және сумен жабдықтау жүйелеріндегі кемшіліктер онша маңызды емес болып көрінгенімен, әлемдік деңгейдегі медициналық мекеме барлық стандарттарға сай болуы керек. Инженерлік-техникалық жүйелер іске қосылды, – дейді орталық директоры Марат Сандыбаев.
– Бүгін сіздермен бірге Семей қаласының ядролық медицина және онкология орталығында атқарылған жұмыстарды, орнатылған құрал-жабдықтарды көрдік. Жобаны әзірлеуге қатысқан мамандар да қазір осында. Орын алған барлық қателіктер түзетілді. Бүгінде ядролық орталықтың өндірістік-диагностикалық желілері ең жаңа құырлығылармен жабдықталған. Барлық емшараларды арнайы оқудан өткен мамандар жүргізеді. Кадрларды даярлау құрылысты жоспарлау алдында басталды. 2009 жылы ядролық медицина бойынша МАГАТЭ қолға алған бес жылдық жоба аясында ядролық медицина қызметкерлері де оқытылды. Бұл тұрғыда ШҚО әкімдігі тарапынан үлкен қолдау көрсетілді. Облыс әкімі Даниал Ахметовтің медицина қызметкерлерін ұзақ мерзімді оқуға жіберу туралы идеясы үлкен рөл атқарды, – деді ШҚО әкімінің орынбасары Бақытжан Байахметов.
Ядролық медицина орталығын іске қосу үш кезеңнен тұрды. Іске қосудың бірінші кезеңінде, 13 сәуірде, радионуклидті диагностика бөлімі ашылды. Диагностика бөлімінде радиофармпрепараттар пайдаланылады. Сол арқылы ағзалар қызметінің бұзылуын анағұрлым ерте анықтауға мүмкіндік туады. Бұл әсіресе онкологиялық, кардиологиялық және неврологиялық ауруларда маңызды.
Сәуір айынан бастап БФЭКТ аппараттарында пациенттерге зерттеу жүргізілуде. Мұнда қаңқа, бүйрек, қалқанша без қосалқысы, қалқанша без, бауыр, асқазан, ішек жолдары тексеріледі.
Семей қаласындағы ядролық медицина және онкология орталығы – онкологиялық ауруларды ерте анықтау мен емдеуге арналған құралдармен жабдықталған, радиофармпрепарат өндірісі желісін және білікті мамандарды біріктіріп отырған еліміздегі бірегей орталық. Орталық халық қажеттілігін қанағаттандырып, еліміздегі медициналық радиологияны жаңа деңгейге шығарады деп сенеміз.
Жадыра ТӨЛЕГЕНҚЫЗЫ, «Семей таңы»
