Ұлыбританиядағы Кембридж университетінің Фицуильям мұражайында, Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай, «Ұлы дала алтыны» атауымен ерекше көрме ашылды. Оған біздің дәуірімізге дейінгі VIII-III ғасырларда Орталық Азияда, атап айтқанда Қазақстанның Алтай тау жүйесінде үстемдік еткен скиф өркениетінің жәдігерлері, сақ қорғандарынан табылған құнды жәдігерлер қойылды.
Ұлыбританиялықтарға сонымен қатар Берел, Шілікті және Елеке сазы сияқты үш түрлі қорымнан шыққан жүзге жуық археологиялық олжалар ұсынылған. Ал олардың ішіндегі ең бағалы экспонаттардың бірі – киімдері 15 000 алтын бұйымдардан тұратын Алтын адам.
– Бұл – Ұлыбританияға және бүкіл әлемге Қазақстанның ежелгі мәдениетін танытуға арналған ерекше мүмкіндік. Меніңше, бұл – жаһан тарихын қайта жазатындай тарихи жағдай. Ішіне талай сырды бүккен археологиялық қазбаларды зерттей отырып, талай ғылыми жаңалықтарды бірге ашамыз деген ойдамын, – деді Фицуильям мұражайының директоры Люк Сайсон көрменің ашылу салтанатында.
Бүгінде отандық археологтер қорғандардан табылған жәдігерлерді британиялық әріптестерімен бірге зерттеп келеді. Кембридж университеті жанындағы Макдональд археологиялық зерттеу институтының ғалымдары жаңа технологияларды қолдана отырып, бірегей артефактілердің құпияларын ашып жатыр.
– Біз микроанализдер жасаймыз. Заманауи микроскоптың көмегімен ежелгі сақтардың қандай технологиялар пайдаланғанын және қолөнер бұйымдарын қалай жасағанын зерттей аламыз, – деді көрме кураторы Ребекка Робертс.
– Бүгін біз сіздерді «Ұлы дала алтыны» көрмесінің ашылуында көргенімізге қуаныштымыз. Бұл шара Қазақстан – Британ қарым-қатынасын нығайта түсетіндігі сөзсіз. Көрме көпшілікті бірегей жәдігерлермен таныстырып қана қоймай, көрнекті мәдени және терең тарихы бар елдер – Қазақстан мен Ұлыбритания арасындағы мәдени мұра алмасуды жалғастыра түседі.
«Ұлы дала алтыны» – екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықты күшейте түсудегі тағы бір маңызды қадам. Көрме ізгі ниет пен өзара сыйластықтың жоғары деңгейін көрсетеді. Көрме британдық ғылыми қауымдастықты ғана емес, ежелгі тарихқа қызығатын азаматтардың барлығын біздің заманымызға дейінгі бірінші мыңжылдықта Ұлы даланы мекендеген көшпелі сақтардың өркениетімен таныстырады. Экспозицияда ата-бабаларымыздың қолынан жасалған ерек туындылар ұсынылған. Бұл заттар ежелгі сақтардың көшпелі мал шаруашылығы, тау-кен және металлургия саласында бірегей мәдениет пен терең білімге ие болғанын паш етеді. Назарларыңызға қойылған жәдігерлерді қазақ археологтері Шығыс Қазақстан аумағында біздің заманымыздан бұрынғы 7-6-ғасырлардағы сақ элитасының қорғандарынан тапқан. Бұл кезең ежелгі қазақ тарихында «алтын ғасыр» деп те аталады. Ең көрнекті жәдігерлердің бірі – киімінде 15000 алтын бұйымы бар «Алтын адамның» қалдықтары. Сақтар элитасының қорымдары қымбат металдар және тастармен безендірілген сәнді киімдермен, сондай-ақ бай әбзелдермен көркемделген жылқыларды қоса жерлеумен ерекшеленеді. «Ұлы дала алтыны» көрмесі Ұлыбританияның ғылыми ортасы мен қалың жұртшылығының назарын аударып, қызығушылығын оятатынына сенімдімін,- деді Даниал Ахметов.
Айта кетейік, осындай бірегей алтын артефактілер еуропалық аудиторияға алғаш рет ұсынылып отыр. Оларды британиялық БАҚ «халықаралық археологиялық сенсация» деп атады. Экспозицияны келер жылдың 30 қаңтарына дейін тамашалауға болады.
Әлібек КЕМЕЛХАН,
«Семей таңы»
