"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?

07.10.2022
Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Қазақ кейде баласына Жаманбай, Тезекбай, Сасықбай деп ат қойған. Мұның өз себебі бар. Қазақ балаға есімді қалай қойғанын Massaget.kz тілшісі баяндайды.

Тұяқ, Башпай, Итемген…

Жаманбай, Тезекбай, Қорлан, Ошақбай, Жаманқұл деген есімді жиі кезіктіреміз. Осындай жағымсыз есім қоюдың да өз себебі бар. Балаға Алланың назары түспесін, тіл-көзден аман жүрсін деген наныммен қояды. Көп жағдайда бала шетінеп кете бергенде осындай есім қойылады.

«Кейде балаға көз сұғы қадалмауы үшін, қайта-қайта сәбиі шетінеп кеткен әйелдердің балаларына Тұяқ, Башпай, Итемген деген сияқты аттарды қойған», — дейді этнограф Болат Бопайұлы.

Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?
Дудин С.М. Қазақстан. 1899 ж.

Бала тіл-көзден аман жүруі үшін оған Итаяқ, Күшік деп те жағымсыз есім қойған. Десе де кейде бала ер жеткенде есімін ауыстырған.

Қазақ қыз туған әйелдің баласына Ұлбосын, Ұлтуған, Жаңылсын деген сынды аттар қояды. Онысы артынан ұл туады деп ырымдағаны.

Балаға есімді бір жасқа толғанда қою

Сондай-ақ, қазақ халқында ертеде жаңа туған сәбиге бірден ат қоймайтын дәстүр болыпты. Алғашқы ерлігін жасағанша бала есімсіз жүрген екен.

«Ертедегі халықта дуализм деген түсінік болды. Балаға кеш ат қою дуализм ұғымынан туындаған. Бұл түсінік бойынша адам өмірден өтсе, қайта туады — солай айналып жүре береді. Қазақ бұрын баласына кемінде бір жасқа дейін ат қоймаған. Себебі бала бұрын дүниеден өткен адамның жалғасы деп сенген. Мысалы, қайтыс болған адамның қырық күндік садақасын береді, ал бала туған соң оны қырқынан шығарады. Сол секілді өлген адамның жылын берсе, бала жасқа толғанда тұсауын кесіп, бұл өмірге өтті деп, есім берген», — дейді филология ғылымдарының докторы Алмасбек Әбсадық.

Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?
Ұлы Петр атындағы антропология және этнография музейінің архивінен

Яғни, баланың бір жасқа дейінгі уақыты — заманауи тілмен айтқанда транзиттік кезең. Көне наным-сенім бойынша осындай дәстүр кеңінен тараған. Ал есім берілгенше баланы есте қалмайтын, елеусіз әр түрлі аттармен шақырған. Себебі, ат қойып меншіктеуге болмайды. Өйткені, тәңірдің қаһарына ұшыраймыз деп қорыққан.

15 жасқа дейін есімсіз жүрген

Балаға есімді кеш беру дәстүрін ежелгі эпостар мен ертегілерден анық байқауға болады. «Оғызнама», «Дадам Қорқыт» секілді  жырларда осы дәстүрдің үлгілері бар. Кей түрік жырларында «бала адам өлтіріп, қан төкпесе ат қойылмайды» деген жазбаларды кездестіруге болады. Сондай жырлардың бірінде жауды өлтіріп, ешқандай ерлік жасамаған Бәмсі Байрақ 15 жасқа дейін атсыз жүрген.

Тағы бір мысал «Бұқаш батыр» жырында бар. Мұнда бас кейіпкерге алты жасына дейін ат берілмеген. Бірде балалар ойнап жүргенде біреудің байлаудан босап кеткен жабайы бұқасы оларға шабуыл жасаған. Сол кезде бәрі қашып кетеді. Тек бір бала бұқаны тұмсығынан ұрып өлтіреді. Осы ерлігінен соң оны бәрі «Бұқаны жыққан батыр — Бұқаш» деп атаған. Содан кейін Бұқаш батыр атанып кетеді.  Бәріне таныс Алпамыс батыр да алып қарсыласын жеңіп, өз күшін көрсеткен соң осындай ат қалған.

Алмасбек Әбсадықтың айтуынша, қазақтың өз батырларына ерліктері үшін ат беруі осы дәстүрден қалған. Мысалы, Ерасыл деген жасөспірім жігіт жылқыға шапқан жабайы қабанды өлтіріп тастаған. Сол кезде халық оны Қабанбай батыр деп атап кеткен. Ал оның кейін қазақтың танымал батырына айналғанын бәрі біледі.

Е.Төлеш

Мақалада: Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?

Ұқсас жаңалықтар

Жұлдызнамашы қарашада байып кету мүмкіндігі жоғары жұлдыз белгілерін атады

06.11.2022
Жұлдызнамашы қарашада байып кету мүмкіндігі жоғары жұлдыз белгілерін атады

Жұлдызнамашылар күздің соңғы айы ақшалы болатын шоқжұлдыз өкілдерінің атын атады, деп хабарлайды Zakon.kz. Үздік алтылық тізіміне Суқұйғыш, Арыстан, Торпақ, Таразы,...

Толығырақ...

ЖЫЛАННЫҢ ҰСТАЗҒА БЕРГЕН ДӘРІСІ

05.11.2022
ЖЫЛАННЫҢ ҰСТАЗҒА БЕРГЕН ДӘРІСІ

Баяғы өткен заманда бір патша болыпты. Әлгі патша елінің барлық бақсы-балгерлерін жинап алып: «Мен бір түс көрдім. Алайда көрген түсімді...

Толығырақ...

Кардиолог ұйықтап жатқанда өлімге әкелетін ауру түрлерін атады

01.11.2022
Кардиолог ұйықтап жатқанда өлімге әкелетін ауру түрлерін атады

Кейде адамдар ұйықтап жатып оянбай өмірден өтеді. Оған жасына байланысты кәрілік себеп болса, кейде қауіпті аурулардан болады. Біздің ұйқымыз таңғажайып...

Толығырақ...

Қайтыс болған адам түсіңе кірсе не болады?

30.10.2022
Қайтыс болған адам түсіңе кірсе не болады?

Марқұм болған жақыныңызды не танысыңызды түсіңізде көрсеңіз түрлі оймен оянуыңыз мүмкін. Тіпті ол түс біраз уақыт есіңізден кетпей де жүреді....

Толығырақ...

Адамды өзіңе тез ғашық қылудың үш әдісі белгілі болды

25.10.2022
Адамды өзіңе тез ғашық қылудың үш әдісі белгілі болды

Қарым-қатынас жөніндегі сарапшы Джейкоб Лукас TikTok әлеуметтік желісінде адамды өзіңе тез ғашық қылудың үш әдісін айтып, видео жариялады. Ол ұнатқан адамыңның саған деген сезімін ояту...

Толығырақ...

Шашты қаншалықты жиі жууға болады? Маман түсіндірді

25.10.2022
Шашты қаншалықты жиі жууға болады? Маман түсіндірді

Шаштараз және шаш маманы Симона Томас шашты қалай дұрыс жуу керек және зиян тимейтіндей қаншалықты жиі тазалау тұру қажеттігін айтты. Ең...

Толығырақ...

Жаңалықтар

«ТАБЫСТЫ ОТБАСЫ»: АЛҒАШҚЫ ТҮЛЕКТЕРГЕ ҚҰРАЛ-ЖАБДЫҚТАР БЕРІЛДІ

21 час бұрын

АБАЙ ҰЛАҒАТЫНАН НӘР АЛҒАН ҚАЛАМГЕР

1 день бұрын

Балалардың гаджетті пайдалану уақыты қандай – Мамандар жауап берді

1 день бұрын

«1,5-2 миллион теңге үнемдедім»: Елімізде шетелдік көліктерді заңдастыру қалай жүріп жатыр

1 день бұрын

Тоқаев Ғылым мен технологиялар жөнінде ұлттық кеңес құрды: Кеңес құрамында Нобель сыйлығының лауреаты бар

1 день бұрын

Абай облысында түрмедегі қызымен байланысы үзілген ана өлі күйінде табылды

1 день бұрын

Санжар Тәшкенбай 2023 жылғы Азия чемпионатында алтын медаль жеңіп алды

2 дня бұрын

Биылғы жылы облыста 450 мың шаршы метр тұрғын үй құрылысы басталады

2 дня бұрын

ТӨЛЕН ӘБДІКТІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫНА АРНАЛДЫ

2 дня бұрын

КӨМІРМЕН ҚАМТУДА КЕДЕРГІ ЖОҚ

2 дня бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Редактор:
Ләйла Еділқызы Тілеубаева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС