"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?

07.10.2022
Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?
1.9k
Қаралды
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Қазақ кейде баласына Жаманбай, Тезекбай, Сасықбай деп ат қойған. Мұның өз себебі бар. Қазақ балаға есімді қалай қойғанын Massaget.kz тілшісі баяндайды.

Тұяқ, Башпай, Итемген…

Жаманбай, Тезекбай, Қорлан, Ошақбай, Жаманқұл деген есімді жиі кезіктіреміз. Осындай жағымсыз есім қоюдың да өз себебі бар. Балаға Алланың назары түспесін, тіл-көзден аман жүрсін деген наныммен қояды. Көп жағдайда бала шетінеп кете бергенде осындай есім қойылады.

«Кейде балаға көз сұғы қадалмауы үшін, қайта-қайта сәбиі шетінеп кеткен әйелдердің балаларына Тұяқ, Башпай, Итемген деген сияқты аттарды қойған», — дейді этнограф Болат Бопайұлы.

Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?
Дудин С.М. Қазақстан. 1899 ж.

Бала тіл-көзден аман жүруі үшін оған Итаяқ, Күшік деп те жағымсыз есім қойған. Десе де кейде бала ер жеткенде есімін ауыстырған.

Қазақ қыз туған әйелдің баласына Ұлбосын, Ұлтуған, Жаңылсын деген сынды аттар қояды. Онысы артынан ұл туады деп ырымдағаны.

Балаға есімді бір жасқа толғанда қою

Сондай-ақ, қазақ халқында ертеде жаңа туған сәбиге бірден ат қоймайтын дәстүр болыпты. Алғашқы ерлігін жасағанша бала есімсіз жүрген екен.

«Ертедегі халықта дуализм деген түсінік болды. Балаға кеш ат қою дуализм ұғымынан туындаған. Бұл түсінік бойынша адам өмірден өтсе, қайта туады — солай айналып жүре береді. Қазақ бұрын баласына кемінде бір жасқа дейін ат қоймаған. Себебі бала бұрын дүниеден өткен адамның жалғасы деп сенген. Мысалы, қайтыс болған адамның қырық күндік садақасын береді, ал бала туған соң оны қырқынан шығарады. Сол секілді өлген адамның жылын берсе, бала жасқа толғанда тұсауын кесіп, бұл өмірге өтті деп, есім берген», — дейді филология ғылымдарының докторы Алмасбек Әбсадық.

Итемген, Күшік, Тұяқ. Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?
Ұлы Петр атындағы антропология және этнография музейінің архивінен

Яғни, баланың бір жасқа дейінгі уақыты — заманауи тілмен айтқанда транзиттік кезең. Көне наным-сенім бойынша осындай дәстүр кеңінен тараған. Ал есім берілгенше баланы есте қалмайтын, елеусіз әр түрлі аттармен шақырған. Себебі, ат қойып меншіктеуге болмайды. Өйткені, тәңірдің қаһарына ұшыраймыз деп қорыққан.

15 жасқа дейін есімсіз жүрген

Балаға есімді кеш беру дәстүрін ежелгі эпостар мен ертегілерден анық байқауға болады. «Оғызнама», «Дадам Қорқыт» секілді  жырларда осы дәстүрдің үлгілері бар. Кей түрік жырларында «бала адам өлтіріп, қан төкпесе ат қойылмайды» деген жазбаларды кездестіруге болады. Сондай жырлардың бірінде жауды өлтіріп, ешқандай ерлік жасамаған Бәмсі Байрақ 15 жасқа дейін атсыз жүрген.

Тағы бір мысал «Бұқаш батыр» жырында бар. Мұнда бас кейіпкерге алты жасына дейін ат берілмеген. Бірде балалар ойнап жүргенде біреудің байлаудан босап кеткен жабайы бұқасы оларға шабуыл жасаған. Сол кезде бәрі қашып кетеді. Тек бір бала бұқаны тұмсығынан ұрып өлтіреді. Осы ерлігінен соң оны бәрі «Бұқаны жыққан батыр — Бұқаш» деп атаған. Содан кейін Бұқаш батыр атанып кетеді.  Бәріне таныс Алпамыс батыр да алып қарсыласын жеңіп, өз күшін көрсеткен соң осындай ат қалған.

Алмасбек Әбсадықтың айтуынша, қазақтың өз батырларына ерліктері үшін ат беруі осы дәстүрден қалған. Мысалы, Ерасыл деген жасөспірім жігіт жылқыға шапқан жабайы қабанды өлтіріп тастаған. Сол кезде халық оны Қабанбай батыр деп атап кеткен. Ал оның кейін қазақтың танымал батырына айналғанын бәрі біледі.

Е.Төлеш

Мақалада: Қазақ балаға неге жағымсыз есім қойған?

Ұқсас жаңалықтар

Үкімет жартыжылдық қорытындысында ЖІӨ өсімін 6,2%-ға жеткізді – Премьер-министр тапсырмалар берді

15.07.2025
Үкімет жартыжылдық қорытындысында ЖІӨ өсімін 6,2%-ға жеткізді – Премьер-министр тапсырмалар берді

Semeytany.kz – Премьер-министр Олжас Бектеновтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында 2025 жылдың алғашқы алты айындағы әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары мен республикалық бюджеттің...

Толығырақ...Details

Облыс әкімі «Халық қаһарманы» Әбдіғали Қаймолдиннің отбасы мен Абай жұртшылығына көңіл айтты

15.07.2025
(Еске сала кетейік, жарияланған фотосуреттер биылғы 8 мамырда түсірілген.)

Semeytany.kz – Абай облысының әкімі Берік Уәли «Халық қаһарманы» атағының иегері, Ұлы Отан соғысының ардагері Әбдіғали Қаймолдиннің қайтыс болуына байланысты...

Толығырақ...Details

Абай облысында кеңейтілген аппараттық кеңес өтті: басты назар – өрт қауіпсіздігі мен әлеуметтік мәселелер

15.07.2025
Абай облысында кеңейтілген аппараттық кеңес өтті: басты назар – өрт қауіпсіздігі мен әлеуметтік мәселелер

Әлеумет | Қауіпсіздік Semeytany.kz – Бүгін Абай облысының әкімі Берік Уәлидің төрағалығымен кеңейтілген аппараттық кеңес өтті. Жиын барысында өңірдегі орман...

Толығырақ...Details

Абай облысында ауыл санағына дайындық қызу жүріп жатыр

15.07.2025
Абай облысында ауыл санағына дайындық қызу жүріп жатыр

Әлеумет | Агросектор Semeytany.kz – Абай облысында 2025 жылы өтетін ауыл шаруашылығы санағына дайындық басталды. Бұл туралы өңірлік кеңейтілген аппарат...

Толығырақ...Details

Абай облысының оқушылары халықаралық форумда ел абыройын асқақтатты

15.07.2025
Абай облысының оқушылары халықаралық форумда ел абыройын асқақтатты

Semeytany.kz – Беларусь Республикасындағы «Зубренок» ұлттық балалар білім беру орталығында өткен «Достастық балалары» атты X халықаралық форумға Абай облысының оқушылары...

Толығырақ...Details

Абай облысында Республикалық олимпиадада үздік жас геологтар марапатталды

14.07.2025
Абай облысында Республикалық олимпиадада үздік жас геологтар марапатталды

Semeytany.kz – Абай облысындағы Геологиялық барлау колледжінде өткен ІІ Республикалық жас геологтардың далалық олимпиадасы өз мәресіне жетті. Апталық білім бәйгесіне...

Толығырақ...Details

Жаңалықтар

Үкімет Абай облысына жан-жақты қолдау көрсетпек

11 часов бұрын

Үкімет жартыжылдық қорытындысында ЖІӨ өсімін 6,2%-ға жеткізді – Премьер-министр тапсырмалар берді

11 часов бұрын

Облыс әкімі «Халық қаһарманы» Әбдіғали Қаймолдиннің отбасы мен Абай жұртшылығына көңіл айтты

24 часа бұрын

Абай облысында кеңейтілген аппараттық кеңес өтті: басты назар – өрт қауіпсіздігі мен әлеуметтік мәселелер

24 часа бұрын

Абай облысында ауыл санағына дайындық қызу жүріп жатыр

24 часа бұрын

Облыс әкімі Чехия Парламенті депутаттар палатасының вице-спикері Ян Бартошекпен кездесті

24 часа бұрын

Абай облысының оқушылары халықаралық форумда ел абыройын асқақтатты

1 день бұрын

Абай облысында Республикалық олимпиадада үздік жас геологтар марапатталды

1 день бұрын

Семейде Абайдың 180 жылдығына арналған онкүндік басталады

1 день бұрын

Абай ауданында Абайдың 180 жылдығына орай этно-қалашық құрылады

1 день бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС