Шәкәрімнің Шығыс Түркістандағы ұрпағы және оның тағдыры

Алаштың ардақты арыстарының бірі, ұлы Абай идеясының жалғасы – Шәкерім Құдайбердіұлы. Ұлы тұлғаның ұрпақтары да зобалаң жылдары шылдай тозып, босып кеткені жалпыға аян. Сөз еткелі отырғанымыз – қажының ұрпағы Зият Шәкерімұлы туралы болмақ. Шәкәрімұлы Зият (1908, Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы – 1937, Шығыс Түркістан) – ақын, драматург. Қазақ поэзиясының ірі өкілі Шәкәрім Құдайбердіұлының баласы. 1931 жылы ел басына түскен қиыншылықта әке ақылымен жұртпен бірге Қытайға кетуге мәжбүр болған. 1934 жылы Шығыс Түркістандағы Сарысүмбе қаласында қысқа мерзімді оқытушылар курсын бітіреді де, Алтай аймағының оқу-ағарту бөлімінде қызмет етіп, ойын-сауық істерін ұйымдастырумен айналысады.

1935 жылы Үрімжі қаласындағы қазақ-кырғыз ағарту ұйымының ойын-сауық бөлімінің меңгерушісі және “Шыңжаң” газеті қазақ редакциясының әдебиет бөлімінің меңгерушісі қызметін атқарған. 1937 жылы Шыңсысай үстемдігі орнаған кезде жалған жаламен ұсталып, хабар-ошарсыз кетеді. Зият алғаш алтай еліне белгілі, көзі ашық Мәми Жұртпайұлының ауылында болып, бала оқытады. Кейін ел ағасы Шәріпқанның шақыруымен Үрімжіге барып қызмет істейді. Бұл барыста қайынатасы Сейтқазының асқан білімділгімен қоса, өзінің де алымдылығымен ел көзіне түседі. Соның арқасында, қыруар жұмыстар атқарады,. Бірақ тұлғаның басына сол кездегі үкіметтің сатқындығы себепті қайтадан ұсталып, сол жердегі түрмеде соңғы өмірі аяқталады. Бұл жөнінде ақын Таңжарық «Жолды Зиятқа» деген өлеңінде былай айтады:

«Халқыңа білім берген зиялысың,
Айтуға мақтан етіп тұрады ісің.
Данадан Шәкәрімдей асыл туған,
Көзі де асылымның, тұяғысың.»

-деп ұзақ толғау арнайды. Айталық, Таңжарық –бүгінгі күнде қытай-қазақ әдебиетінің ең шоқтығы биік тұлғасы, ал Зиятпен таныстығы оның сол ортада атқарған алымды жұмыстары мен ізгі мұрат

жолындағы ортақ құлшыныстарынан етене жақындық болғаны шындық, әр қазақ бұл ортақ мұрат жолында бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, еркіндікке, теңдікке ұмтылғаны баршаға аян.

Бұл мақаланы жазу арқылы өткен асыл тұлғаларымыздың елдік жолындағы ұлы ерлігін дәріптеу және өшпестей із қалдырған баба аманатын ұрпақ жадысына сіңдірсек деген ізгі ниетпен жаздық. Олқы жері болса, көп талқысына салар тұсымызды көптен күтеміз дегіміз келеді.