"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

Латын әліпбиі — жаңа белес

30.04.2019
2
Қаралды
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Әліпби мәселесінің көтерілгеніне біраз уақыт болды. Өткен жылы латын қарпіне негізделген қазақ әліпбиінің негізгі нұсқасы Елбасы Жарлығымен бекітілсе, биыл қаңтар айының ортасында арнайы ұлттық комиссия «Жаңа әліпби негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелерін» мақұлдап, баспасөзде  жариялады. Бұл ереже латын графикасындағы қазақ әліпбиі бойынша дұрыс жазуды көрсететін құқықтық күші бар құжат саналады.

 

Ережеде:

• Латын негізді әліпби бойынша қазақ тілі дыбыстарының мәнін білдіретін әріптердің үндестікпен, үйлестікпен жазылу нормасы көрсетілді;

• Сөздерді бірыңғай жуан немесе жіңішке жазу, соған сәйкес қосымшалардың жуан немесе жіңішке жалғану үлгісі берілді;

• Қосарлы дыбыстарды (ұу/үу, ый/ій) дара әріппен (у, и әріптерімен) таңбалаудың үлгісі ұсынылды;

• Қазақтың әдеби тіліндегі емлесі қиын сөздердің орфографиялану ерекшеліктері көрсетілді;

• Латын негізді жаңа әліпбиде жоқ ё, й, ц, щ, э, ю, я, ь, ъ әріптерінің жазылу баламасы берілді;

• Бейүндес буынды кірме сөздерге қосымша жалғаудың орфографиялану тәртібі көрсетілді;

• Шеттілдік сөздердің орфографиялану үлгісі ұсынылды;

Жазуға, сөйлеуге, оқуға ыңғайлы біртұтас нұсқасы қалыптасып келе жатқан жаңа әліпбиді меңгеру қиындық туғыза қоймайды. «Көз қорқақ, қол батыр» дегендей, көз үйреніп, қол дағдылана бастады. Қоғамда қорқыныш, қобалжу сейілгендей. Латын әліпбиіне көшудің қажеті қанша деген кереғар пікірлер де азайды.

Латын әліпбиіне көшудің ең негізгі тиімді тұсы — мемлекеттік тілдің қолданылу аясын одан әрі кеңейтуге мүмкіндік береді. Тіл тазарып, жат дыбыстарды таңбалайтын әріптер қысқарып, сол арқылы қазақ тілінің табиғи қалпын сақтауға мүмкіндік аламыз. Екіншіден, латын әліпбиіне көшу қазақ тілінің халықаралық дәрежеге шығуына жол ашады. Үшіншіден, латын әліпбиіне көшу арқылы тіліміздің табиғатын сақтаймыз, даму заңдылығының бұзылуына жол бермейміз, фонетикалық жүйесін қалпына келтіреміз. Жалпы, өз сөзіміз өзімдікі болады. Еліміз үшін латын қарпіне көшу қай жағынан алып қарасақ та қолайлы.

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы жарияланғаннан бері, одан туындайтын тапсырмаларды іске асыру мақсатында облысымызда «Қазақ әліпбиін латын қарпіне көшіру» бағытында тиісті жұмыстар атқарылуда.

ШҚО Тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы жанынан латын графикасына көшу бойынша жоғары оқу орындарының филолог ғалымдарынан, тіл жанашырлары мен өзге де зиялы қауым өкілдерінен тұратын түсіндіру тобы құрылған. Түсіндіру тобының мүшелерімен қала, аудандарда жаңа әліпбиге көшу мәселесін түсіндіру, насихаттау мақсатында кездесулер өткізіліп, республикалық, өңірлік бұқаралық ақпарат құралдарында латын әліпбиіне қатысты мақалалары да жарыққа шықты.

Сондай-ақ Шығыс Қазақстан лингвистикалық орталығының ұйымдастыруымен қазақ тілі әліпбиінің латын графикасына көшуіне байланысты бойынша қазақ тілі оқытушыларына арналған онлайн — семинар, тіл мамандарына арналған вебинар, ақпараттық сағат, ашық дәрістер және тағы да басқа шаралар өткізілді.

Елбасымыз: «Қазақ алфавитін 2025 жылдан бастап латын графикасына көшіру үшін дайындықты осы бастан қолға алу қажет. Бұл қазақ тілін жаңғыртып қана қоймай, оны осы заманғы ақпарат тіліне айналдырып, жаңа белеске көтереді» деді. Яғни латын графикасына көшуден ұтарымыз мол екені анық.

Латын әліпбиіне көшуді мемлекет саясатының бір басымдығы деп айтуға болады.

«Елу жылда ел жаңа» дейді дана халқымыз. Егер біз шынымен де ұлттардың, халықтың бірлігін, мемлекеттің бірлігін қамтамасыз еткіміз келсе, заман талабына сай болып жатқан өзгерістер мен реформаларды дұрыс қабылдап, олардың іске асырылатынына сенуіміз және сол игілікті қадамдарға өз үлесімізді қосуымыз қажет деп білеміз.

Зайра СЕЙМАНОВА,

Шығыс Қазақстан лингвистикалық орталығының оқытушысы.{jcomments off}

Ұқсас жаңалықтар

Көмір жеткізіп, өңірді қамтып отыр: облыс әкімі Курчатовтағы техникалық орталыққа барды

12.07.2025
Көмір жеткізіп, өңірді қамтып отыр: облыс әкімі Курчатовтағы техникалық орталыққа барды

Semeytany.kz – Курчатов қаласындағы «Компания Балапан Көлігі» ЖШС-нің өндірістік базасы өңірлік теміржол тасымалының маңызды нүктесіне айналған. Облыс әкімі Берік Уәли...

Толығырақ...Details

Курчатов ауруханасы жаңарып келеді: әкім үшінші қабатты жөндеуге уәде берді

12.07.2025
Курчатов ауруханасы жаңарып келеді: әкім үшінші қабатты жөндеуге уәде берді

Semeytany.kz – Курчатов қалалық ауруханасының материалдық-техникалық базасы кезең-кезеңімен жаңартылып жатыр. Өңір басшысы Берік Уәли емдеу мекемесіне арнайы барып, жүргізілген жөндеу...

Толығырақ...Details

Курчатовта екі көпқабатты үй жөнделіп жатыр: кезекте тұрғандар қоныс тойын күтуде

12.07.2025
Курчатовта екі көпқабатты үй жөнделіп жатыр: кезекте тұрғандар қоныс тойын күтуде

Semeytany.kz – Курчатов қаласында бос тұрған тұрғын үйлерді қайта қалпына келтіру жұмыстары жалғасып жатыр. Облыс әкімі Берік Уәли шаһарға жұмыс...

Толығырақ...Details

Курчатов тұрғындары қандай мәселелер көтерді? Облыс әкімі жауап берді

12.07.2025
Курчатов тұрғындары қандай мәселелер көтерді? Облыс әкімі жауап берді

Semeytany.kz – Абай облысының әкімі Берік Уәли Курчатов қаласының тұрғындарын жеке мәселелері бойынша қабылдады. Кездесуге келгендер жылу мен ауыз су...

Толығырақ...Details

Курчатов қаласының дамуы – назарда: облыс әкімі тұрғындармен кездесті

12.07.2025
Курчатов қаласының дамуы – назарда: облыс әкімі тұрғындармен кездесті

Semeytany.kz – Абай облысының әкімі Берік Уәли Курчатов қаласына арнайы жұмыс сапарымен барып, тұрғындармен кездесті. Жиында аймақ басшысы қаладағы әлеуметтік-экономикалық...

Толығырақ...Details

Абай облысында 13 ауыл алкоголь саудасынан бас тартты

12.07.2025
Абай облысында 13 ауыл алкоголь саудасынан бас тартты

Semeytany.kz – Абай облысында 13 ауыл алкоголь өнімдерін сатудан және тұтынудан толықтай бас тартқан. Бұл туралы өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен...

Толығырақ...Details

Жаңалықтар

Көмір жеткізіп, өңірді қамтып отыр: облыс әкімі Курчатовтағы техникалық орталыққа барды

2 дня бұрын

Курчатов ауруханасы жаңарып келеді: әкім үшінші қабатты жөндеуге уәде берді

2 дня бұрын

Курчатовта екі көпқабатты үй жөнделіп жатыр: кезекте тұрғандар қоныс тойын күтуде

2 дня бұрын

Курчатов тұрғындары қандай мәселелер көтерді? Облыс әкімі жауап берді

2 дня бұрын

Курчатов қаласының дамуы – назарда: облыс әкімі тұрғындармен кездесті

2 дня бұрын

Абай облысында 13 ауыл алкоголь саудасынан бас тартты

2 дня бұрын

Абай облысында орман және дала өрттеріне қарсы шаралар күшейтілді

2 дня бұрын

Масалар кімді көбірек шағады – дәрігер түсіндірді

2 дня бұрын

Семейде 40 аула абаттандырылады: облыс әкімі жөндеу жұмыстарының барысын тексерді

2 дня бұрын

Семейдегі әскери госпитальдің күрделі жөндеуі жалғасады – облыс әкімі

2 дня бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС