"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

Латын әліпбиі — жаңа белес

30.04.2019
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Әліпби мәселесінің көтерілгеніне біраз уақыт болды. Өткен жылы латын қарпіне негізделген қазақ әліпбиінің негізгі нұсқасы Елбасы Жарлығымен бекітілсе, биыл қаңтар айының ортасында арнайы ұлттық комиссия «Жаңа әліпби негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелерін» мақұлдап, баспасөзде  жариялады. Бұл ереже латын графикасындағы қазақ әліпбиі бойынша дұрыс жазуды көрсететін құқықтық күші бар құжат саналады.

 

Ережеде:

• Латын негізді әліпби бойынша қазақ тілі дыбыстарының мәнін білдіретін әріптердің үндестікпен, үйлестікпен жазылу нормасы көрсетілді;

• Сөздерді бірыңғай жуан немесе жіңішке жазу, соған сәйкес қосымшалардың жуан немесе жіңішке жалғану үлгісі берілді;

• Қосарлы дыбыстарды (ұу/үу, ый/ій) дара әріппен (у, и әріптерімен) таңбалаудың үлгісі ұсынылды;

• Қазақтың әдеби тіліндегі емлесі қиын сөздердің орфографиялану ерекшеліктері көрсетілді;

• Латын негізді жаңа әліпбиде жоқ ё, й, ц, щ, э, ю, я, ь, ъ әріптерінің жазылу баламасы берілді;

• Бейүндес буынды кірме сөздерге қосымша жалғаудың орфографиялану тәртібі көрсетілді;

• Шеттілдік сөздердің орфографиялану үлгісі ұсынылды;

Жазуға, сөйлеуге, оқуға ыңғайлы біртұтас нұсқасы қалыптасып келе жатқан жаңа әліпбиді меңгеру қиындық туғыза қоймайды. «Көз қорқақ, қол батыр» дегендей, көз үйреніп, қол дағдылана бастады. Қоғамда қорқыныш, қобалжу сейілгендей. Латын әліпбиіне көшудің қажеті қанша деген кереғар пікірлер де азайды.

Латын әліпбиіне көшудің ең негізгі тиімді тұсы — мемлекеттік тілдің қолданылу аясын одан әрі кеңейтуге мүмкіндік береді. Тіл тазарып, жат дыбыстарды таңбалайтын әріптер қысқарып, сол арқылы қазақ тілінің табиғи қалпын сақтауға мүмкіндік аламыз. Екіншіден, латын әліпбиіне көшу қазақ тілінің халықаралық дәрежеге шығуына жол ашады. Үшіншіден, латын әліпбиіне көшу арқылы тіліміздің табиғатын сақтаймыз, даму заңдылығының бұзылуына жол бермейміз, фонетикалық жүйесін қалпына келтіреміз. Жалпы, өз сөзіміз өзімдікі болады. Еліміз үшін латын қарпіне көшу қай жағынан алып қарасақ та қолайлы.

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы жарияланғаннан бері, одан туындайтын тапсырмаларды іске асыру мақсатында облысымызда «Қазақ әліпбиін латын қарпіне көшіру» бағытында тиісті жұмыстар атқарылуда.

ШҚО Тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы жанынан латын графикасына көшу бойынша жоғары оқу орындарының филолог ғалымдарынан, тіл жанашырлары мен өзге де зиялы қауым өкілдерінен тұратын түсіндіру тобы құрылған. Түсіндіру тобының мүшелерімен қала, аудандарда жаңа әліпбиге көшу мәселесін түсіндіру, насихаттау мақсатында кездесулер өткізіліп, республикалық, өңірлік бұқаралық ақпарат құралдарында латын әліпбиіне қатысты мақалалары да жарыққа шықты.

Сондай-ақ Шығыс Қазақстан лингвистикалық орталығының ұйымдастыруымен қазақ тілі әліпбиінің латын графикасына көшуіне байланысты бойынша қазақ тілі оқытушыларына арналған онлайн — семинар, тіл мамандарына арналған вебинар, ақпараттық сағат, ашық дәрістер және тағы да басқа шаралар өткізілді.

Елбасымыз: «Қазақ алфавитін 2025 жылдан бастап латын графикасына көшіру үшін дайындықты осы бастан қолға алу қажет. Бұл қазақ тілін жаңғыртып қана қоймай, оны осы заманғы ақпарат тіліне айналдырып, жаңа белеске көтереді» деді. Яғни латын графикасына көшуден ұтарымыз мол екені анық.

Латын әліпбиіне көшуді мемлекет саясатының бір басымдығы деп айтуға болады.

«Елу жылда ел жаңа» дейді дана халқымыз. Егер біз шынымен де ұлттардың, халықтың бірлігін, мемлекеттің бірлігін қамтамасыз еткіміз келсе, заман талабына сай болып жатқан өзгерістер мен реформаларды дұрыс қабылдап, олардың іске асырылатынына сенуіміз және сол игілікті қадамдарға өз үлесімізді қосуымыз қажет деп білеміз.

Зайра СЕЙМАНОВА,

Шығыс Қазақстан лингвистикалық орталығының оқытушысы.{jcomments off}

Ұқсас жаңалықтар

Семей тұрғыны қысы-жазы өзі салған сақ шатырында тұрады

24.03.2023
Семей тұрғыны қысы-жазы өзі салған сақ шатырында тұрады

Семей тұрғыны Серәлі Мұхамедсалықов қысы-жазы өз қолымен салған сақ шатырында тұрады, - деп хабарлайды Massaget.kz порталы. Өзі әнші, өзі этнограф,...

Толығырақ...

Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын тақ мұрагерін таңдады

24.03.2023
Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын тақ мұрагерін таңдады

Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын өз тағын Ким Чжу Э есімді қызына береді. Бұл туралы аталмыш елден қашып шыққан...

Толығырақ...

Путинді тұтқындауды бірнеше мемлекет қолдап отыр – халықаралық сот

24.03.2023
Путинді тұтқындауды бірнеше мемлекет қолдап отыр – халықаралық сот

Халықаралық қылмыстық сот РФ президенті Владимир Путинді қамауға алуға берген ордеріне байланысты Ресейдің жауабына қатысты мәлімдеме жасады деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі....

Толығырақ...

Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды

24.03.2023
Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды

Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды деп хабарлайды Семей таңы Абай облысы әкімдігіне сілтеме беріп. Шараға Абай облысынан...

Толығырақ...

Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды

24.03.2023
Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды

Шығыс Қазақстан облысында Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды. Бұл туралы Aikyn.kz хабарлады. Еріктілердің Instagram-да жариялаған мәліметінше, 1982...

Толығырақ...

Тоқаев пен Қатар әмірі бір-бірін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтады

24.03.2023
Тоқаев пен Қатар әмірі бір-бірін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтады

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қатар әмірі шейх Тәмим бен Хамад Әл Тәнимен телефон арқылы сөйлесті, деп хабарлайды Azattyq Ruhy Ақорданың баспасөз қызметіне сілтеме...

Толығырақ...

Жаңалықтар

Семей тұрғыны қысы-жазы өзі салған сақ шатырында тұрады

1 день бұрын

Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын тақ мұрагерін таңдады

1 день бұрын

Путинді тұтқындауды бірнеше мемлекет қолдап отыр – халықаралық сот

1 день бұрын

Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды

1 день бұрын

Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды

1 день бұрын

Тоқаев пен Қатар әмірі бір-бірін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтады

1 день бұрын

Абай облысы діни бірлестіктер басшылары Клубының отырысы өтті

5 дней бұрын

Айнұр Тұрсынбаева гендер пати жасады

5 дней бұрын

Прокуратура органдары Конституцияға сәйкес, «Сайлау туралы» заңның сақталуын қадағалау бойынша барлық қажетті шараларды қабылдауда

6 дней бұрын

«Біз әдемі сайлау учаскелерін көрдік» — Португалия Парламентінің депутаты

6 дней бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Редактор:
Ләйла Еділқызы Тілеубаева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС