"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

ЖАҢА ЕМЛЕ БОЙЫНША ДӘРІС ОҚЫЛДЫ

28.05.2019
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

23-24 мамырда Өскемен қаласындағы Д.Серікбаев атындағы ШҚТМТУ-дың бас ғимаратында латын әліпбиіне көшу мәселелерін тақырып өзегі еткен ерекше шара өтті. «Жаңа емле: құрылымы мен мазмұны» атты республикалық шара аясындағы дәріс түрінде ұйымдастырылған екі күндік семинар мазмұнды өрбіді.

Аталмыш семинарға ҚР Мәдениет және спорт министрлігі Тіл саясаты комитетінің Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл – қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы мен Шығыс Қазақстан облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы ұйытқы болыпты. Шараның мақсаты – латын графикасына негізделген қазақ жазуын меңгертетін Тіл оқыту орталықтарының оқытушыларына танымдық тұрғыдан дәріс беру. Қазіргі таңда еліміз бойынша жаңа латын графикасымен жазылатын жазба тіліміздің жүйесін, емле ережелерін, ғылыми негізін ересектер аудиториясына түсіндіре алатын білікті мамандар даярлаудың маңыздылығы артып тұр.

Жиын барысында тіл мамандары тыңдармандаға қазақ әліпбиінің қысқаша тарихы, графикасы мен құрылымы, әріп — фонема арақатынасы, қазіргі айтылым және жазылым нормалары туралы кең көлемде түсінік берді.

Бұл ретте Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл – қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының ғылыми хатшысы, филология ғылымдарының кандидаты Гүлфар Мамырбек Мәжитқызы «Жаңа әліпбиді қабылдаудың негізгі артықшылықтары» тақырыбында кең көлемде баяндама жасады.

— Қазіргі күні 2025 жылға дейінгі аралықта латын графикасына кезең-кезеңімен өту барысында бірқатар жұмыстар жүріп жатыр. Осы орайда негізгі тіл мамандары халыққа жаңа әліпбидегі әріптерді үйретулері керек. Бүгінде осы бағытта шаралар қолға алынуда. Бұл жұмыстар биылғы наурыз айынан басталды,- деп атап өткен Гүлфар Мәжитқызы латын әліпбиі жайында кең түсінік берді. Осы орайда қазақ тіліне тән дыбыстарды таңбалау, жаңа әліпби, емле ережелерін әзірлеуде А.Байтұрсынов атындағы тіл білімі институтының ғалымдары тындырымды жұмыс жүргізгенін айтып өтті. Сондай-ақ жаңа емле жобасын халыққа түсіндіріп, насихаттау мақсатында Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл – қазына» орталығы жұмыс жасауда.

— Біз бүгінде кирилл саналы халық пен латын саналы жас ұрпақтың өтпелі кезеңінде тұрмыз. Бізде 1957 жылы соңғы рет емле ережелері бекітілген болатын. Ал орфографиялық ережелер мен қағидалар тек мақұлданып қана келе жатыр. Өткен 2018 жылдың 6-шы желтоқсанында жаңа емле жобасы мақұлданды. Алайда бекітілген жоқ. Осы орайда емле жобалары бекітілмесе, оны халыққа не үшін оқыту керек деген пікірлер туындайды. Бұл дәрістің мақсаты — таза тіл мамандарына емле жобасын таныстырып, оның ішіндегі алдағы уақытта жөндеуді қажет ететін пункттерді ортақ талқылауға салу, — деп түсінік беріп өтті Гүлфар Мәжитқызы.

Ғылыми хатшының айтуынша, жаңа әліпбиді қабылдау бір таңбаларды екінші таңбалармен ауыстыруды ғана емес, ол бұрынғы әліпбилерде жіберілген емлеге қатысты жаңсақ жазуды дұрыстауды да қажет етеді. Осы реттен келгенде, әліпби жасау және оны енгізумен бірге, жаңа жазу ережелері де қабылдануы тиіс.

Баяндамашының сөзіне сүйенсек, қазақ әліпбиінің латын графикасындағы нұсқасын дайындау барысында әртүрлі сала мамандарынан, мекемелерден көптеген  ұсыныстар түсіпті. Сол себептен де мемлекеттік тілдің бірыңғай стандарттағы әліпбиінің нұсқасын таңдауда ең алдымен ғылыми принциптер негізге алыныпты. Соның нәтижесінде қазақ тілінің дыбыстық жүйесіне, жалпы, әліпби түзудің теориясы мен практикасына құрылған нұсқа таңдалып алынған. Алайда жаңа әліпби мен емле ережесі әлі де жөнделеді, қырналады. Сондықтан тіл саласы мамандарының пікір-ұсынысы қажет.

Аталмыш орталық латын әліпбиіне көшуге байланысты танымдық сипатта бірнеше бейнероликтер әзірлепті. Семинар-тренинг барысында қатысушылар назарына латын негіздегі қазақ әліпбиі қосымшаларын жүктеу, танымдық порталдармен жұмыс жүргізу, т.б. мәселелер бойынша бейнероликтер ұсынылды.

Екі күндік семинар-тренинг беташарында Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл – қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығының әдістеме басқармасының басшысы, филология ғылымдарының кандидаты Айнұр Аташбекқызы жаңа емледегі өзгерістер жөнінде мағлұмат берді.

— Тілтанымдық реформаның ішкі мазмұнына мән берсек, бірқатар мәселелерге тоқталуға болады. Мысалы, біртұтас ұлт болу үшін бұқаралық сананы өзгерту қажеттілігі туындайды. Қазіргі күні біз Кирилл әліпбиін қолданып жүрміз. Оның ішінде біздің тілдің дыбыстық сипатына сәйкес келмейтін 8 таңба бар. Шет тілінен енген сөздердің барлығы орыс тілінің орфографиясымен жазылып жүр. Жанама тіл арқылы біз оларды сол күйінде көшіріп алып жүрміз. Алайда сөздерді тіл әуезділігіне қарай икемдеп қабылдаған дұрыс,- деп атап өткен Айнұр Аташбекқызы осынау орайда латын әліпбиінің бодан санадан арылуға қосар зор үлесіне тоқталып өтті.

Жалпы, ғалымның сөзіне сүйенсек, кеңестік жүйе қалыптастырған теріс стереотиптен арылып, бостан санаға жетуде латын әліпбиі көмек бермек. Бұл — ұлттық сананы қалыптастырудың алғышарты. Латын графикасы осындай кемшіліктерден арылтады. Жаңа жазудың басты артықшылығы осы.

Дәріс-семинарда Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-қазына» орталығы мамандары латын графикасына көшудің стратегиясы, жаңа жазудың лингвистикалық, әлеуметтік және саяси қырларына егжей-тегжей тоқталып, ұлттық сананы қалыптастырудағы жазудың қызметі жайында құнды пікірлерді ортаға салды.

Аталмыш дәрісте тыңдаушылар өзіндік сауалдары мен пікірлерін ортаға сала отырып, латын әліпбиі бойынша білімдерін жетілдірді. Екі күнге созылған семинар-дәрістің қорытындысында барлық қатысушыларға, соның ішінде оқу-әдістемелік орталықтарының оқытушылары мен әдіскерлері, тіл мамандары мен мекемелер қызметкерлеріне арнайы тренерлік сертификат табысталды.

Қазақ тілі әліпбиін латын графикасына кезең-кезеңімен көшіру қолға алынғаннан бері Шығыс Қазақстан облысында да ақпараттық-түсіндіру жұмыстары кең көлемде жүргізіліп келеді. Бүгінде қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жұмыстарын тиімді түрде үйлестіру тіл саласы қызметкерлеріне үлкен жауапкершілік жүктеп отыр. Латын әліпбиіне көшуді жүзеге асыру шараларының көш басында республикамыз бойынша Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл — қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы тұрса, біздің аймағымызда ШҚО Тілдерді дамыту басқармасы жетекшілік етуде.

Қ.Жолымбет «Семей таңы»

{jcomments off}

 

Ұқсас жаңалықтар

Семей тұрғыны қысы-жазы өзі салған сақ шатырында тұрады

24.03.2023
Семей тұрғыны қысы-жазы өзі салған сақ шатырында тұрады

Семей тұрғыны Серәлі Мұхамедсалықов қысы-жазы өз қолымен салған сақ шатырында тұрады, - деп хабарлайды Massaget.kz порталы. Өзі әнші, өзі этнограф,...

Толығырақ...

Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын тақ мұрагерін таңдады

24.03.2023
Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын тақ мұрагерін таңдады

Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын өз тағын Ким Чжу Э есімді қызына береді. Бұл туралы аталмыш елден қашып шыққан...

Толығырақ...

Путинді тұтқындауды бірнеше мемлекет қолдап отыр – халықаралық сот

24.03.2023
Путинді тұтқындауды бірнеше мемлекет қолдап отыр – халықаралық сот

Халықаралық қылмыстық сот РФ президенті Владимир Путинді қамауға алуға берген ордеріне байланысты Ресейдің жауабына қатысты мәлімдеме жасады деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі....

Толығырақ...

Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды

24.03.2023
Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды

Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды деп хабарлайды Семей таңы Абай облысы әкімдігіне сілтеме беріп. Шараға Абай облысынан...

Толығырақ...

Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды

24.03.2023
Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды

Шығыс Қазақстан облысында Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды. Бұл туралы Aikyn.kz хабарлады. Еріктілердің Instagram-да жариялаған мәліметінше, 1982...

Толығырақ...

Тоқаев пен Қатар әмірі бір-бірін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтады

24.03.2023
Тоқаев пен Қатар әмірі бір-бірін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтады

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қатар әмірі шейх Тәмим бен Хамад Әл Тәнимен телефон арқылы сөйлесті, деп хабарлайды Azattyq Ruhy Ақорданың баспасөз қызметіне сілтеме...

Толығырақ...

Жаңалықтар

Семей тұрғыны қысы-жазы өзі салған сақ шатырында тұрады

1 день бұрын

Солтүстік Корея басшысы Ким Чен Ын тақ мұрагерін таңдады

1 день бұрын

Путинді тұтқындауды бірнеше мемлекет қолдап отыр – халықаралық сот

1 день бұрын

Наурыз мейрамы қарсанында Жетісуда Ұлы Абайдың ескерткіші ашылды

1 день бұрын

Наурыз мерекесі күні жоғалып кеткен ер адамның мәйіті табылды

1 день бұрын

Тоқаев пен Қатар әмірі бір-бірін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтады

1 день бұрын

Абай облысы діни бірлестіктер басшылары Клубының отырысы өтті

5 дней бұрын

Айнұр Тұрсынбаева гендер пати жасады

5 дней бұрын

Прокуратура органдары Конституцияға сәйкес, «Сайлау туралы» заңның сақталуын қадағалау бойынша барлық қажетті шараларды қабылдауда

6 дней бұрын

«Біз әдемі сайлау учаскелерін көрдік» — Португалия Парламентінің депутаты

6 дней бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Редактор:
Ләйла Еділқызы Тілеубаева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Таным
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС