"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде

Сәуегей Годунованың 2030 жылға қарай Ұлттық қорда қаржы қалмайды деген жорамалы дәл келуі мүмкін бе?

24.06.2022
Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде
96
Қаралды
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде, — деп хабарлайды inbusiness.kz тілшісі

Қазіргі уақытта Қазақстанның Ұлттық қорында 53,8 миллиард доллар ғана қалды. Жыл басында 55 млрд болатын. Салыстырсақ, 2014 жылы 77,2 миллиард долларды құраған.

Үкімет бұл қорды оңды-солды шашпағанда, бүгінде онда кем дегенде 125 миллиард доллар қаржы қордаланып жататын еді. Өйткені 2015–2021 жылдары билік ҰҚ-дан ең кемі 24,7 триллион теңге шығындаған (орта есеппен 1 доллар = 350 теңге бағамымен алғанда, шамамен 70,6 млрд доллар шығады). Оның 80%-ын кепілдендірілген трансферт ретінде алыпты.

Есеп комитетінің болжамынша, егер жұмсаудың қазіргі практикасы сақталса, онда қор 2030 жылға қара нөлге теңеледі. Үкімет оны экономиканың өсімін қамтамасыз етуге емес, жай ғана бюджет тапшылығын жабудың көзі ретінде қолданады. Бұл ретте ведомство әлемдік экономикадағы үдерістерді, декарбонизациялау процестерін және ҰҚ-ны толтыру мен шығындаудың ағымдағы қарқынын негізге алып отыр. Осының бәрі сақталса, Ұлттық қордан түк қалмай, түгесіледі екен.

Бұған дейінгі ең ірі шығын 2021 жылға келді: 2,7 трлн теңге нысаналы трансферт түрінде бөлінген, ал бұл соңғы 7 жылдағы орташа шамадан 1,7 есеге көп. Ол қаражат былтыр 126 бюджеттік бағдарлама мен кіші бағдарламалар арасында, 71 бағыт бойынша үлестірілді. Яғни, ағымдағы шығыстарды өтеуге бағыттаған.

Бас аудитор Наталья Годунованың айтуынша, қордан қаржыландырылған жобалардың құнын қолдан, жасанды түрде қымбаттатуға жол берілген.

ҰҚ қаражаты тіпті жеке және заңды тұлғаларға кредит түрінде таратылған, бұл Бюджет кодексіне қайшы. Комитеттің дерегінше, 2021 жылы заңды тұлғалар нысаналы трансферт есебінен 105,7 миллиард теңге арзан несие алды. Басқаша атқанда, бүкіл нысаналы трансферттің 5,7%-ы заем түрінде үлестіріліп кеткен. Оның үстіне қордан бөлінген кредиттерді кейін қорға қайтару қарастырылмапты, бұл оның жинақтаушы функцияларына нұқсан келтіреді. Себебі, заем қаражаттар не республикалық бюджетке, не Бәйтерек және басқа квазимемлекеттік құрылымдарға түседі. Болмаса, кредиттелген жобалар сәтсіздікке ұшырап, банкрот болып, ҰҚ қаражаты улы активке аиналып кетеді.

Н.Годунованың дерегінше, 2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша, 2015–2021 жылдары қордан берілген кредиттер үшін 54,8 млрд теңге ғана қайтарылған. Олар бюджетке түсті.

Қордың таусылуына соқтыратын тағы бір фактор: одан алынып, игерілмеген қаражат ҰҚ-ға кері қайтарылмайды. Есеп комитеті 2015–2021 жылдары кем дегенде 72,3 млрд теңге кері оралмағанын әшкереледі. Соның 83%-ы 2021 жылға тиесілі.

Есеп комитетінің байламынша, Ұлттық қорды басқарудың қолданыстағы тәжірибесінің басты кемшілігі сол, қорға жүктелген барлық міндеттер мен мақсаттардың тиімді жүзеге асуына жауап беретін бір мемлекеттік орган жоқ. Бұдан басқа да ірі проблемалары жетіп-артылады: қордан қаржыландырылған бүкіл бизнес-процестер бойынша бірыңғай ақпарат жоқ, оны қалыптастыру ісін үйлестіру де жолға қойылмаған. Жалпы алғанда, Н.Годунованың түсіндіруінше, Ұлттық қордың есептік ақпараты айқын, мөлдір емес.

Қазақстанның Мұнайсервистік компаниялары одағының бас директоры, мұнай-газ саласының сарапшысы Нұрлан Жұмағұлов Ұлттық қордың лайықты толықпауының тағы бір түйткілін ашып көрсетті.

«Көпшілік біле бермейді, Үкімет ТШО-ны роялти орнына экспорттық кедендік бажды төлеуге міндеттейді. Бұл ретте ТШО ЭКБ бойынша төлем үшін шетелге шығарылған мұнай түсімінен белгілі бір пайыз түрінде төлем аударады. Бұған не себеп? Роялти – Ұлттық қорға түседі, ал ЭКБ мембюджетке жолданады. Салдарынан, Қазақстанның болашақ ұрпағына арналған төлем жасанды түрде азайтылады, соның есебінен бюджет қосымша толығады», – дейді сарапшы.

Ұлттық қорды құрғанда сол кездегі Мемлекет басшысы экономиканың және бюджеттің қара алтынның құбылған құнына тәуелділігін жою міндетін қойды. Есеп комитетінің тұжырымдауынша, бұл міндет, яғни мұнай табыстарын стерилизациялау жүзеге аспай қалды. Оның орнына қордан трансферт алу көлемі тек ұлғайып барады.

Елбасы 2017 жылғы жолдауында 2022 жылы Ұлттық қордан алынатын трансферт көлемін 2 трлн теңгеге дейін азайтуды жүктеді. Араға пандемия килігіп, бұл мақсат әріге ысырылған. Содан былтырғы желтоқсанда Парламент 2022 жылы ҰҚ-дан кепілдендірілген трансфертті – 2,4 трлн теңге, ал 2024 жылы – 2 трлн теңге көлемінде азайтып бекітті. Бірақ билік уәдесінде тұра алмады: биылғы мамырда Үкімет пен Парламент үш жылдық бюджетті қайта қарады.

Осылайша, 2022 жылға арналған республикалық бюджетте Ұлттық қордан алынатын кепiлдендірiлген трансферт мөлшерi 4 триллион 30 млрд теңгеге дейін ұлғайтылды. Бұған қоса, қордан 550 миллиард теңге нысаналы трансферт түрінде шығын шығарылады.

Экономист-ғалым Марат Ерғозиннің пайымдауынша, қордан 6 жылда шашылған 24,7 триллион теңге қарапайым халықтың әл-ауқатының көтерілуіне әкелмеді.

«Бұқараның қатты кедейленуі ақыр соңында қаңтар оқиғаларына соқтырды. Ұлттық қор қаражаттарының қара халық тұрмысының жақсаруына ықпал етпеуі – қор шығыстарының жеткілікті түрде әлеуметтік бағдарланбағанын паш етеді. Оны айтасыз, бұл тіпті отандық бизнестің өркендеуіне де серпін бермеді. Негізінен, қордан қаржыландырылған дағдарысқа қарсы жобалардың небары 14%-ы ғана ұзақ мерзімді актив құруға бағытталды, қалғаны – басым көпшілігі қысқа мерзімді ғана нәтиже әкеледі. Мысал ретінде пандемиямен күреске жұмсалған миллиардтарды келтіруге болады. Оған кеткен қаржыға не заманауи ауруханалар салынбады, не жаңа индустриялар пайда болмады. Тек шетелден импортталған дайын материалдан маска тігетін, не дайын вакцинаны құтылайтын кәсіпорын құрылды. Ол өндірістер енді доғарылуда. Үкімет қателігінен сабақ алмайды, бұл бағытта жұмыс жүргізбейді. Олай болса, болашақта Ұлттық қор түбіне жетіп қалуы да мүмкін», – дейді экономист.

Сонымен бірге, квазимемсектор ҰҚ-ға жекешелендіруден түсетін қаражатты толыққанды аудармайды, дивиденд төлемейді.

Бүгінде Ұлттық қордың қаржысына қатысты не болып жатқанын, оның әлемдегі қандай активтерге салынғанын көрсететін ақпараттық жүйе де, портал да жоқ. Сарапшы Норвегиядағы сияқты Қазақстанда да Ұлттық қорды басқарумен айналысатын жеке басқарушы компания құруды ұсынады.

Айтқандай, Есеп комитетінің төрайымы Н.Годунова Парламенттегі сөзіне түсініктеме беріп, тоқтамын біршама өзгертті. Ол қорға қатысты жағдайды тұрақты деп бағалады.

Егер 2021 жылғы 4 айда ҰҚ-ға 386 млрд теңге түсім түссе, ал биылғы 4 айда бұл сома 2,1 трлн теңгеге жетіпті.

Мұнай бағасының шарықтауы арқасында 2022 жылғы тек 5 айда қорға 2,9 трлн теңге түсім құйылды. Бұл бүкіл 2021 жылғы барлық түсімнен 300 млрд теңгеге көп!

Демек, егер Үкімет аудиторлар мен сарапшылар айтқан барлық сын-ескертпелерден қорытынды шығарып, жағдайды түзесе, түсімді аз шығындап, көп толықтырса, қор 100 миллиардтық межеге жылдам қарқынмен жақындай түсуі мүмкін. Онда 2030 жылы әлем мұнайды тұтынуды күрт кеміткенде, Қазақстан өмір сүруіне қажетті қорды қордалап үлгере алады.

Жанат Ардақ
inbusiness.kz тілшісі

Мақалада: Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде

Ұқсас жаңалықтар

Абай облысының оқушылары халықаралық форумда Қазақстанды таныстырады

08.07.2025
Абай облысының оқушылары халықаралық форумда Қазақстанды таныстырады

Semeytany.kz – Беларусь елінің Минск облысында өтіп жатқан «Достастықтың балалары» атты халықаралық мәдени-танымдық форумға Абай облысының оқушылары қатысуда. Шара 7–16...

Толығырақ...Details

Абай облысы Қытайлық инвесторлармен жаңа қала салуды жоспарлап отыр

08.07.2025
Абай облысы Қытайлық инвесторлармен жаңа қала салуды жоспарлап отыр

Semeytany.kz – Абай облысының әкімі Берік Уәли Қытайдың Xinjiang Huayuan Holding Group Co. Ltd корпорациясының басшысы Ли Цзюнь бастаған делегациямен...

Толығырақ...Details

Облыс әкімі Семейде әлеуметтік дүкендер санын арттыруды тапсырды

08.07.2025
Облыс әкімі Семейде әлеуметтік дүкендер санын арттыруды тапсырды

Semeytany.kz – Абай облысының әкімі Берік Уәлидің төрағалығымен өткен кеңейтілген аппараттық кеңесте әлеуметтік маңызы бар азық-түлік бағасының өсуіне жол бермеу,...

Толығырақ...Details

Берік Уәли: Ауылдағы медициналық нысандар толық дайын күйінде пайдалануға берілуі тиіс

08.07.2025
Берік Уәли: Ауылдағы медициналық нысандар толық дайын күйінде пайдалануға берілуі тиіс

Semeytany.kz – Абай облысында өңір басшысы Берік Уәлидің төрағалығымен өткен кеңейтілген кеңесте бірқатар маңызды мәселе көтерілді. Оның ішінде квазимемлекеттік сектордағы...

Толығырақ...Details

Семейде мүлік салығы өсті: жаңа мәртебе – жаңа талаптар

08.07.2025
Семейде мүлік салығы өсті: жаңа мәртебе – жаңа талаптар

Semeytany.kz – Абай облысында мүлік пен жер салығының мөлшері артты. 2024 жылға арналған төлем мерзімі 1 қазанға дейін белгіленген. Бұл...

Толығырақ...Details

«Ауыл мектебі – сапа алаңы» республикалық жобасына 1,5 мың мектеп қосылады

08.07.2025
«Ауыл мектебі – сапа алаңы» республикалық жобасына 1,5 мың мектеп қосылады

Қазақстанда мектептердің 70%-ға жуығы ауылдық жерлерде орналасқан және көпшілігі шағын жинақты мектептер болып табылады. Қала мен ауыл мектептері арасындағы білім...

Толығырақ...Details

Жаңалықтар

35 жылдан кейінгі жаңару: Семейдегі жылу желісіне жаңа дем берілді

47 минут бұрын

Абай облысының оқушылары халықаралық форумда Қазақстанды таныстырады

19 часов бұрын

Абай облысы Қытайлық инвесторлармен жаңа қала салуды жоспарлап отыр

19 часов бұрын

Облыс әкімі Семейде әлеуметтік дүкендер санын арттыруды тапсырды

19 часов бұрын

Берік Уәли: Ауылдағы медициналық нысандар толық дайын күйінде пайдалануға берілуі тиіс

19 часов бұрын

Семейде мүлік салығы өсті: жаңа мәртебе – жаңа талаптар

20 часов бұрын

«Ауыл мектебі – сапа алаңы» республикалық жобасына 1,5 мың мектеп қосылады

20 часов бұрын

Шекарадан жанармай мен ірі көлемдегі ақша алып өтпек болғандар ұсталды

20 часов бұрын

Президент Астана күнімен құттықтап, елорданың ел дамуындағы рөліне тоқталды

3 дня бұрын

Бесқарағайдағы спорт мектебі күрделі жөндеуден өтеді – облыс әкімі

4 дня бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС