"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде

Сәуегей Годунованың 2030 жылға қарай Ұлттық қорда қаржы қалмайды деген жорамалы дәл келуі мүмкін бе?

24.06.2022
Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде
96
Қаралды
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде, — деп хабарлайды inbusiness.kz тілшісі

Қазіргі уақытта Қазақстанның Ұлттық қорында 53,8 миллиард доллар ғана қалды. Жыл басында 55 млрд болатын. Салыстырсақ, 2014 жылы 77,2 миллиард долларды құраған.

Үкімет бұл қорды оңды-солды шашпағанда, бүгінде онда кем дегенде 125 миллиард доллар қаржы қордаланып жататын еді. Өйткені 2015–2021 жылдары билік ҰҚ-дан ең кемі 24,7 триллион теңге шығындаған (орта есеппен 1 доллар = 350 теңге бағамымен алғанда, шамамен 70,6 млрд доллар шығады). Оның 80%-ын кепілдендірілген трансферт ретінде алыпты.

Есеп комитетінің болжамынша, егер жұмсаудың қазіргі практикасы сақталса, онда қор 2030 жылға қара нөлге теңеледі. Үкімет оны экономиканың өсімін қамтамасыз етуге емес, жай ғана бюджет тапшылығын жабудың көзі ретінде қолданады. Бұл ретте ведомство әлемдік экономикадағы үдерістерді, декарбонизациялау процестерін және ҰҚ-ны толтыру мен шығындаудың ағымдағы қарқынын негізге алып отыр. Осының бәрі сақталса, Ұлттық қордан түк қалмай, түгесіледі екен.

Бұған дейінгі ең ірі шығын 2021 жылға келді: 2,7 трлн теңге нысаналы трансферт түрінде бөлінген, ал бұл соңғы 7 жылдағы орташа шамадан 1,7 есеге көп. Ол қаражат былтыр 126 бюджеттік бағдарлама мен кіші бағдарламалар арасында, 71 бағыт бойынша үлестірілді. Яғни, ағымдағы шығыстарды өтеуге бағыттаған.

Бас аудитор Наталья Годунованың айтуынша, қордан қаржыландырылған жобалардың құнын қолдан, жасанды түрде қымбаттатуға жол берілген.

ҰҚ қаражаты тіпті жеке және заңды тұлғаларға кредит түрінде таратылған, бұл Бюджет кодексіне қайшы. Комитеттің дерегінше, 2021 жылы заңды тұлғалар нысаналы трансферт есебінен 105,7 миллиард теңге арзан несие алды. Басқаша атқанда, бүкіл нысаналы трансферттің 5,7%-ы заем түрінде үлестіріліп кеткен. Оның үстіне қордан бөлінген кредиттерді кейін қорға қайтару қарастырылмапты, бұл оның жинақтаушы функцияларына нұқсан келтіреді. Себебі, заем қаражаттар не республикалық бюджетке, не Бәйтерек және басқа квазимемлекеттік құрылымдарға түседі. Болмаса, кредиттелген жобалар сәтсіздікке ұшырап, банкрот болып, ҰҚ қаражаты улы активке аиналып кетеді.

Н.Годунованың дерегінше, 2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша, 2015–2021 жылдары қордан берілген кредиттер үшін 54,8 млрд теңге ғана қайтарылған. Олар бюджетке түсті.

Қордың таусылуына соқтыратын тағы бір фактор: одан алынып, игерілмеген қаражат ҰҚ-ға кері қайтарылмайды. Есеп комитеті 2015–2021 жылдары кем дегенде 72,3 млрд теңге кері оралмағанын әшкереледі. Соның 83%-ы 2021 жылға тиесілі.

Есеп комитетінің байламынша, Ұлттық қорды басқарудың қолданыстағы тәжірибесінің басты кемшілігі сол, қорға жүктелген барлық міндеттер мен мақсаттардың тиімді жүзеге асуына жауап беретін бір мемлекеттік орган жоқ. Бұдан басқа да ірі проблемалары жетіп-артылады: қордан қаржыландырылған бүкіл бизнес-процестер бойынша бірыңғай ақпарат жоқ, оны қалыптастыру ісін үйлестіру де жолға қойылмаған. Жалпы алғанда, Н.Годунованың түсіндіруінше, Ұлттық қордың есептік ақпараты айқын, мөлдір емес.

Қазақстанның Мұнайсервистік компаниялары одағының бас директоры, мұнай-газ саласының сарапшысы Нұрлан Жұмағұлов Ұлттық қордың лайықты толықпауының тағы бір түйткілін ашып көрсетті.

«Көпшілік біле бермейді, Үкімет ТШО-ны роялти орнына экспорттық кедендік бажды төлеуге міндеттейді. Бұл ретте ТШО ЭКБ бойынша төлем үшін шетелге шығарылған мұнай түсімінен белгілі бір пайыз түрінде төлем аударады. Бұған не себеп? Роялти – Ұлттық қорға түседі, ал ЭКБ мембюджетке жолданады. Салдарынан, Қазақстанның болашақ ұрпағына арналған төлем жасанды түрде азайтылады, соның есебінен бюджет қосымша толығады», – дейді сарапшы.

Ұлттық қорды құрғанда сол кездегі Мемлекет басшысы экономиканың және бюджеттің қара алтынның құбылған құнына тәуелділігін жою міндетін қойды. Есеп комитетінің тұжырымдауынша, бұл міндет, яғни мұнай табыстарын стерилизациялау жүзеге аспай қалды. Оның орнына қордан трансферт алу көлемі тек ұлғайып барады.

Елбасы 2017 жылғы жолдауында 2022 жылы Ұлттық қордан алынатын трансферт көлемін 2 трлн теңгеге дейін азайтуды жүктеді. Араға пандемия килігіп, бұл мақсат әріге ысырылған. Содан былтырғы желтоқсанда Парламент 2022 жылы ҰҚ-дан кепілдендірілген трансфертті – 2,4 трлн теңге, ал 2024 жылы – 2 трлн теңге көлемінде азайтып бекітті. Бірақ билік уәдесінде тұра алмады: биылғы мамырда Үкімет пен Парламент үш жылдық бюджетті қайта қарады.

Осылайша, 2022 жылға арналған республикалық бюджетте Ұлттық қордан алынатын кепiлдендірiлген трансферт мөлшерi 4 триллион 30 млрд теңгеге дейін ұлғайтылды. Бұған қоса, қордан 550 миллиард теңге нысаналы трансферт түрінде шығын шығарылады.

Экономист-ғалым Марат Ерғозиннің пайымдауынша, қордан 6 жылда шашылған 24,7 триллион теңге қарапайым халықтың әл-ауқатының көтерілуіне әкелмеді.

«Бұқараның қатты кедейленуі ақыр соңында қаңтар оқиғаларына соқтырды. Ұлттық қор қаражаттарының қара халық тұрмысының жақсаруына ықпал етпеуі – қор шығыстарының жеткілікті түрде әлеуметтік бағдарланбағанын паш етеді. Оны айтасыз, бұл тіпті отандық бизнестің өркендеуіне де серпін бермеді. Негізінен, қордан қаржыландырылған дағдарысқа қарсы жобалардың небары 14%-ы ғана ұзақ мерзімді актив құруға бағытталды, қалғаны – басым көпшілігі қысқа мерзімді ғана нәтиже әкеледі. Мысал ретінде пандемиямен күреске жұмсалған миллиардтарды келтіруге болады. Оған кеткен қаржыға не заманауи ауруханалар салынбады, не жаңа индустриялар пайда болмады. Тек шетелден импортталған дайын материалдан маска тігетін, не дайын вакцинаны құтылайтын кәсіпорын құрылды. Ол өндірістер енді доғарылуда. Үкімет қателігінен сабақ алмайды, бұл бағытта жұмыс жүргізбейді. Олай болса, болашақта Ұлттық қор түбіне жетіп қалуы да мүмкін», – дейді экономист.

Сонымен бірге, квазимемсектор ҰҚ-ға жекешелендіруден түсетін қаражатты толыққанды аудармайды, дивиденд төлемейді.

Бүгінде Ұлттық қордың қаржысына қатысты не болып жатқанын, оның әлемдегі қандай активтерге салынғанын көрсететін ақпараттық жүйе де, портал да жоқ. Сарапшы Норвегиядағы сияқты Қазақстанда да Ұлттық қорды басқарумен айналысатын жеке басқарушы компания құруды ұсынады.

Айтқандай, Есеп комитетінің төрайымы Н.Годунова Парламенттегі сөзіне түсініктеме беріп, тоқтамын біршама өзгертті. Ол қорға қатысты жағдайды тұрақты деп бағалады.

Егер 2021 жылғы 4 айда ҰҚ-ға 386 млрд теңге түсім түссе, ал биылғы 4 айда бұл сома 2,1 трлн теңгеге жетіпті.

Мұнай бағасының шарықтауы арқасында 2022 жылғы тек 5 айда қорға 2,9 трлн теңге түсім құйылды. Бұл бүкіл 2021 жылғы барлық түсімнен 300 млрд теңгеге көп!

Демек, егер Үкімет аудиторлар мен сарапшылар айтқан барлық сын-ескертпелерден қорытынды шығарып, жағдайды түзесе, түсімді аз шығындап, көп толықтырса, қор 100 миллиардтық межеге жылдам қарқынмен жақындай түсуі мүмкін. Онда 2030 жылы әлем мұнайды тұтынуды күрт кеміткенде, Қазақстан өмір сүруіне қажетті қорды қордалап үлгере алады.

Жанат Ардақ
inbusiness.kz тілшісі

Мақалада: Ұлттық қорға қатысты былықтар әшкереленуде

Ұқсас жаңалықтар

Заманауи техниканы ауылға беру: ТЖМ қауіпсіздік стандарттарын теңестіреді

07.05.2025
Заманауи техниканы ауылға беру: ТЖМ қауіпсіздік стандарттарын теңестіреді

Жезқазғанда Ұлытау облысы Төтенше жағдайлар департаментінің бөлімшелеріне жаңа арнайы техниканы тапсыру рәсімі өтті. Іс-шараға әкімдік, ТЖД өкілдері, ардагерлер, қызмет қызметкерлері...

Толығырақ...Details

Қазақстандағы ТЖ жүйесінің цифрлық трансформациясы

06.05.2025
Қазақстандағы ТЖ жүйесінің цифрлық трансформациясы

Төтенше жағдайлар министрлігінде дағдарыстық жағдайларда басқарудың тиімділігін арттыруға, төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою бойынша үйлестіруді қамтамасыз етуге бағытталған...

Толығырақ...Details

Алматы әуежайын дамытуға 362 млн доллар жеке инвестиция тартылады

06.05.2025
Алматы әуежайын дамытуға 362 млн доллар жеке инвестиция тартылады

ҚР Көлік министрлігі мен «Алматы халықаралық әуежайы» АҚ инвестиция мәселелерін нақтылау, іске асыру кезеңдерімен және әуе айлағын одан әрі дамытуға...

Толығырақ...Details

Еліміздегі ең танымал ТОП-10 спорт түрі

06.05.2025
Еліміздегі ең танымал ТОП-10 спорт түрі

Қазақстан Республика Туризм және спорт министрлиги 2024 года жылдың қорытындысысынша еліміздегі ең танымал спорт түрлері туралы деректерді ұсынды. Статистика бұқаралық...

Толығырақ...Details

5 МАМЫР — ДҮНИЕЖҮЗІЛІК АКУШЕРЛЕР КҮНІ

05.05.2025
5 МАМЫР — ДҮНИЕЖҮЗІЛІК АКУШЕРЛЕР КҮНІ

Бүгін біз жаңа өмірдің бастауында тұратын жандарды — акушерлерді құрметтейміз! Қазақстанда жыл сайын орта есеппен 370 мыңға жуық босану қабылданады,...

Толығырақ...Details

ТЖМ ауылдық жерлерде қауіпсіздікті нығайтады

05.05.2025
ТЖМ ауылдық жерлерде қауіпсіздікті нығайтады

Қазақстан ТЖМ ауылдық елді мекендердегі қауіпсіздікті нығайту бойынша жүйелі жұмысты жалғастыруда. Осының шеңберінде жергілікті атқарушы органдарды өртке қарсы қорғауды нығайтуға...

Толығырақ...Details

Жаңалықтар

Заманауи техниканы ауылға беру: ТЖМ қауіпсіздік стандарттарын теңестіреді

3 дня бұрын

Қазақстандағы ТЖ жүйесінің цифрлық трансформациясы

4 дня бұрын

Алматы әуежайын дамытуға 362 млн доллар жеке инвестиция тартылады

4 дня бұрын

Еліміздегі ең танымал ТОП-10 спорт түрі

4 дня бұрын

5 МАМЫР — ДҮНИЕЖҮЗІЛІК АКУШЕРЛЕР КҮНІ

5 дней бұрын

ТЖМ ауылдық жерлерде қауіпсіздікті нығайтады

5 дней бұрын

Биылғы құрылыс маусымы аясында бірқатар жол құрылысы басталады

5 дней бұрын

Қазақстандық оқушы Азия-Тынық мұхиты аймағының ең мықты лингвисі атанды

5 дней бұрын

Семейлік шекарашылар “Бірлік жарысы” марафонына қатысты

1 неделя бұрын

Әуежайдың террористік қауіп-қатерге дайындығы тексеріледі

1 неделя бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС