Музыка мәдениетінің өткеніне ой жүгіртіп, әр алуан тарихи деректерге жүгінсек, халық өнерінің қоры шексіз, музыкалық аспаптардың түрі көп болғаны һақ. Ата-бабаларымыз тастан, ағаштан, темірден, өсімдіктерден, саздан, малдың терісінен, сүйегінен, мүйізден, ішектен, қылдан, тағы басқа да дыбыс шығаруға мүмкін заттардан қарапайым ән-күй аспаптарын жасап отырған. Қазақтың көне музыка мұраларын байыптап зерттеген сайын, біздің ұлттық мәдениет тарихымызға жаңа дерек, жаңа мәліметтер қосыла түспек. Ондай деректерді әлі де болса іздей түсу, қауым боп қолға алатын келелі мәселе.
Белгілі композитор, академик А.Жұбанов «Халық аспаптарының ішектерінде ғасырлар бойғы даналық тұнып тұр»,– деген еді. Сан ғасырлар бойы қазақ халқының өмірімен біте қайнасып, бірге жасасып келе жатқан мол да, қасиетті де, киелі мұрамыздың үлкен бір тобын ұлттық музыкалық аспаптары құрайды.
Қазақ халқының музыкалық аспаптарының тарихы жайында сөз қозғағанда бірден көз алдымызға бірден домбыра, қобыз, шертер, сыбызғы сияқты түрлері келеді. Осы орайда үш ішекті, шертіп ойнайтын, қазақтың аспаптық музыка мәдениетіндегі көне аспаптардың бірі – шертер аспабы жайында танымдық мақсатта сөз қозғағанды жөн көрдім.
Халқымыздың шертпелі аспаптары жетіген, шертер және домбыра болып үш түрге бөлінеді. Шертер – ежелгі шекті аспап. Шертер де домбыра сияқты ойнайды. Шертердің көлемі домбырадан көп кіші, бірақ сыртқы түрі қобызды еске салады, оған жұмыр түр беріп, сыртын терімен қаптайды, аттың қылынан екі шек тартылады. Аспап бір ғана бұрандалы болып келеді, шектің бір басы бұрандаға, екіншісі басына бекітіледі.
Шертер аспабының дамуы мен оқытылуы барысында осы аспаптарды насихаттаушы ғалым-ұстаздар Ерсаин Басықара мен Зәмзәгүл Ізмұратованың еңбектері зор. Алғаш рет аспапқа арнайы «Шертер үйрену мектебі» оқу құралы жазылса, екінші «Шертер үйрену мектебі» оқу құралы 2011 жылы жарық көрді. Осы еңбектердің негізінде Қазақстанның барлық облыстарында шертер сыныптары ашылды. Аттары аталған тәжірибелі ұстаздар шертердің репертуарын қалыптастырып, оқу процессін арнайы бір жүйеге келтіріп, типтік және оқу жұмыс бағдарламаларын жасауда көп еңбек сіңірді.
Жарма ауданы, Қалбатау ауылындағы «Өнер мектебінде» тұңғыш рет 2020 жылы шертер сыныбын ашқан болатынмын. Осы 4 жыл іщінде оқушыларыммен облыстық, республикалық, халықаралық байқауларға қатысып, жүлдлі орындарға ие болдық. Басты мақсатымыз – оқушыларды жетістікке жетелеу, ұлттық аспабымызға деген сұраныс деңгейін арттыру, өнерді насихаттау.
«Ұстаздық еткен жалықпас, үйретуден балаға» деп Абай атамыз айтқандай, ұстаз ретінде шәкірттерімді ұлттық өнерге баулып, сапалы білім беруге күш саламын. Шәкірттерім өнер шыңын бағындырып, ұлттық құндылықтарды ұлықтайтынына сенемін. Білімді, талантты ұрпақ – ел болашағы!
Б. Мотышева, «Өнер мектебінің» шертер сыныбының ұстазы,
Жарма ауданы