Осыдан біраз жыл бұрын, нақтырақ айтсақ 2016 жылы, ШҚО-да Археология саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту бағдарламасы жүзеге асырыла бастады. Аталған бағдарлама аясындағы жұмыстар бүгінде Шығыс Қазақстан облысының әкімі Даниал Ахметовтің қолдауымен нәтижелі жүргізілуде.
Нақтылай айтар болсақ, бағдарлама шеңберінде облыстық тарихи-өлкетану музейінің қоры 26 000 бірегей артефактілермен толықтырылды. Зерттеулер аймақ басшысы Даниал Ахметовтің және Қазақстанның жетекші археологтерінің басшылығымен «Алтай-Тарбағатай қола дәуірінен ерте орта ғасырға дейін» және «Шілікті даласы мен Тарбағатай тау бөктерлерінің ежелгі және орта ғасыр ескерткіштері» атты екі жоба бойынша жүргізіліп жатыр.
– Тұтастай алғанда, бағдарлама өте ауқымды нәтижелер береді, ол еліміздің және шетелдің зиялы қауымы арасында жоғары бағаға ие болды. Бағдарламаны іске асыру шын мәнінде жемісті акция болды. Тарихи-мәдени мұраны зерттеу, Облыстың маңызды археологиялық ескерткіштерін қалпына келтіру бойынша айтарлықтай жұмыс жүргізілді, – дейді бұл орайда жоба жетекшілерінің бірі археолог Зейнолла Самашев.
Зейнолла Самашевтың басшылығымен 2019-2022 жылдар аралығында жүргізіліп жатқан Ақбауыр үңгірінің жанындағы «Діни алаңдағы» ауқымды зерттеулер де көпшіліктің қызығушылығын тудырды. Қазба жұмыстары барысында бұл алаң б. з. д. 11-9 ғғ. жататыны анықталды. Профессор Зейнолла Самашевтың айтуынша, табылған олжалар бұл аймақта мекендеген ертедегі сақтар отырықшы өмір салтын ұстанғанын, оларда егін, мал шаруашылығы, металлургия, қолөнер өндірісі дамығанын дәлелдейді. Профессор Ақбауыр археологиялық кешенін байырғы қала деп атауға болады деп маңызды қорытынды жасады.
Сондай-ақ соңғы екі жылда Катонқарағай ауданындағы Берел, Таутекелі, Жайдақ қорымында, Семей қаласындағы Көкентау елді мекенінде, Тарбағатай ауданындағы Елеке Сазы қорымында да қазба жұмыстары жалғасып жатыр.
– Осы жылы көне түркі дәуіріндегі «Қаған» бірегей діни-мемориалдық кешенін қазу жұмыстары жалғасады. 2021 жылы «Қағаннан» табылған заттарының ішінде алтын тақта тәж киген қағандардың суреттері бар екі алтын алқа, сөзсіз, қызығушылық тудырады. Біздің Республикамыздың жоғары оқу орындары мен колледждерінің 430-дан астам студенті бағдарлама шеңберінде археологиялық экспедицияларға қатыса отырып, баға жетпес тәжірибе жинады. Олар Сәрсен Аманжолов атындағы ШҚМУ, Шәкәрім атындағы мемлекеттік университет, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті студенттері, – дейді ШҚО әкімі Даниал Ахметов.
Тоқтала кетер болсақ, мұнымен қатар 2019-2020 жылдары әр түрлі бейіндегі мамандар тобы, З.Самашевтың басшылығымен Тарбағатай ауданының Елеке Сазы қорымындағы Алтын адамның жаңғыртпасы жасалды, сондай-ақ Үржар ханшайымының жаңғыртпасы сатылып алынды.
Сонымен қатар Катонқарағай ауданының Берел және Қарақоба қорымдарынан табылған әйелдердің салтанатты костюмдерінің жаңғыртпасы да жасалды.
Шығыс Қазақстан облысының бай тарихи және мәдени мұрасын халықаралық деңгейде насихаттау жұмыстары әлі жүріп жатыр. Көрменің алғашқы халықаралық көрсетілімі 2019 жылы Мәскеуде өтті. Ұлы Даланың ежелгі өнерінің жауһарлары қойылған көрмені 6 760 адам тамашалады.
Өткен жылдың қыркүйегінен 2022 жылдың қаңтарына дейін Ұлыбританияның Кембридж университетінің Фицуильяма музейінде «Ұлы дала алтыны» көрмесі ұйымдастырылғаны да оқырмандарға белгілі. Экспозицияға біздің ата-бабаларымыздың мәдени және технологиялық жетістіктерін сипаттайтын және ежелгі зергерлердің жоғары шеберлігін көрсететін 15 000-нан астам артефакт ұсынылды.
Apollo халықаралық беделді өнер журналының рейтингі бойынша «Ұлы дала алтыны» көрмесі 2021 жылғы әлемнің үздік көрмелерінің бестігіне кірді. Ол Қазақстан мен Ұлыбритания арасындағы мультимәдени алмасу тізбегінің бір буынына айналды.
Шетелдік және отандық бұқаралық ақпарат құралдарында, әлеуметтік желілерде «Ұлы дала алтыны» көрмесі туралы 200-ден астам жарияланым шықты.
Динара НҰРЛЫБЕКҚЫЗЫ,
«Семей таңы»
