Семей қаласындағы Алаш қозғалысының һәм Алашорда үкіметінің жетекшісі Әлихан Бөкейхан университетіне жапон елінің ғалымы, Хоккайдо университеті жанындағы Славян-еуразиялық зерттеу орталығының профессоры, алаштанушы ғалым Томохико Уяма келді. Қазақстанға кезекті ғылыми зерттеулерімен сапар шеккен ғалым Әлихан Бөкейхан университетінің шақыртуымен қаламызға ат басын бұрып, оқу орны ғалымдарымен және білім алушыларымен кездесті.
«Алаштану» ғылыми-зерттеу орталығының ұйымдастыруымен өткен жиынға университет басшылығы, профессор-оқытушылар құрамы мен білім алушылары – докторанттар, магистранттар мен студенттер қатысты. Сонымен қатар жапон ғалымымен кездесуге қаланың зиялы қауым өкілдері – ғалымдар, мәдениет қайраткерлері, Алаш қозғалысы мүшелерінің ұрпақтары келді.
Мазмұнды кездесу барысында Томохико Уяма өзінің Алаш қайраткерлерінің қызметін зерттеу жұмысы, жапон елінің архивтеріндегі Алашорда үкіметіне қатысты құжаттар жайында, Алаш қайраткерлерінің жапон үкіметімен арадағы қарым-қатынастары туралы баяндады. Әлімхан Ермеков, Райымжан Мәрсеков, Міржақып Дулатов сынды Алаш қайраткерлерінің қызметіне қатысты жапон архивтерінен табылған құжаттардың мазмұны, Алашорда үкіметінің тарихын зерделеудің маңыздылығы туралы танымды да қызықты әңгіме өрбітті.
Әсіресе Алаш қозғалысының көрнекті қайраткері, Санкт-Петербург университетінің заң факультетін бітірген жоғары білімді заңгер, Семей географиялық қоғамы бөлімшесінің белсенді мүшесі болған, Семей округтік соты мен Омбының сот палатасында қызмет еткен қайраткер, Семей облыстық земство басқармасының төрағасы болған Райымжан Мәрсековтің жапон үкіметіне жазған хаттары туралы тың мәліметтерді бөлісті.
Тағылымы мол іс-шарада ұлтымыздың жарқын болашағы үшін күрескен ірі қоғам қайраткерінің ұрпақтары, Райымжан Мәрсековтің інісі Шериязданның жиен-немересі Кәкімжан Қойгелдин, Райымжанның қызы Гүлхасылдан туатын жиен-немересі Сара Қайырбекова, шөбере-жиеншары Эльдар Қайырбеков өздерінің аталары туралы деректерді зерттеу жұмысына негіз қылған жапондық ғалымға алғыстарын білдіріп, қазақы дәстүрмен шапан жауып, құрмет көрсетті.
Өз кезегінде Алаш қозғалысының жетекшісі, ұлт көсемі Әлихан Бөкейханның есімін иеленген университет басшылығы Ғылыми кеңестің шешімімен алаштану ғылымына қосқан өлшеусіз үлесі мен жапон-қазақ ғылыми қатынастарын дамытуға сіңірген еңбегі үшін ғалымға университеттің құрметті профессоры атағын берді.
Алдағы уақытта Бөкейхан университетінің құрметті профессоры Томохико Уяманың оқу орнының студенттері мен қалың көпшілікке арналған ашық дәрістері онлайн және оффлайн режимде ұйымдастырылатын болады.
Ғалым өз сөзінде қазақ елінің тарихына қызығушылығы қалай оянғанын, қазақ зиялылары, оның ішінде Алаш қозғалысы белсенділерінің өмірін зерттеу жұмысына арқау еткен себебін айтып өтті.
— Орталық Азия мемлекеттеріне қызығушылығым студенттік кезде ояна бастады. Оған себеп – Орталық Азияның Еуропа мен Азия құрлықтарының ортасында, жол торабында орналасуы. Осында екі мәдениеттің, кезеңдердің тарихы сақталған. Тарихқа жүгінсек, Орталық Азияда көптеген елеулі оқиғалар өтті. Бұған Алашорда өте жақсы мысал. Алашорда үкіметі – басқа елдің отарында болса да, өз саясатын, мәдениетін қалыптастыра білген бірден-бір құрылым. Ондағы қызу өмір, басқа мемлекеттің қол астында болуы, одан кейінгі жаңа қоғамдық-саяси өмір бастауы мені қызықтырды, — деді Томохико Уяма.
Кербез ДУЛАТҚЫЗЫ,
«Семей таңы»