ТАҒДЫРЛАС БАУЫРЛАР (1-бөлім)

Мен отбасылы болып, мықты жерде қызметте жүріп, дүркіреп жүрген кезімде, басымда өмірімді күрт өзгерткен оқиға болды. Әкем соғыс ардагері болған, әкем өмірінің соңында аманат етіп қалдырған табыстаған ісі бар еді. Томск каласына сол аманатты орындау үшін жол тарттым. Сонау ала сапыран заманда әкемді аштықтан құтқарып қалған отбасы болған екен. Сол бір қиын қыстау 31-37жылдары отбасымен талай жобалаңды бірге көріп. 38-жылдары баққан әке-шешесі айдауға кетіп, сол үйдің баласымен қаңғып қалып, екеуі ажырамай, азаптанып өмір сүрген екен. Содан Ұлы Отан Соғысына соғысқа барып, үш жарым жыл жеңіс болар күнге дейін фашистермен күресіп, сонау Берлинге дейін барған, бауырындай болған кісі —Балта ата еді. Әрдайым қасынан табылған керемет отбасының баласын мен іздеп барып, бала шағасымен кездесуім керек болатын. Ол кісі соғыстан кейін әкем екеуі екі жолға түсіп, бір-бірін жоғалтып алған екен. Балта ата қалай болғанын білмеймін қылмыс жолына түсіп, сотталып, неше мәрте отырып шығып, ақыры өзін таптырмай кеткен екен. Әкем іздеуді тоқтатпай ізінен қуалай,-қуалай бүкіл өмірі өтті. Сол жақын бауыр болып кеткен құрдасын 1948-ші жылы жоғалтып, 1993-жылы Томск қаласы маңында екенін анықтады. Ол жылы әкем науқас, іздеп баруға шамасы келмеді, жасы болса жетпіс үштен асқан болатын. Үйдің кенжесі маған сол бір арманда қалған ісін аяқтауға өтініш білдірді. 1995-ші жылы мен 33-ке келген қызметтегі азаматпын. Отбасым үш қызым бар. Әкем жолға шығуымды өтінді.

—Балам, ол бауырымның өзі жоқ болса да, отбасынан кім барын анықташы, қандай көмек керек, біл, мен оған өміріммен қарыздармын.-деді.

Табылған мекен-жайы бар бір жапырақ қағазды алып, жолға шықтым. Төрт күн дегенде Томск қаласына жеттім. Енді ары ауылға баруым керек. Ауылдарға жүретін автобустар тоқтап қалыпты, кеш болған соң, автобеккеттің қонақ үйіне қонып, ертесі мен баратын ауылға түскі бірде жүретін автобусқа билет алдым. Адам онша көп емес, шағын тұмсығы бар ақ автобуспен қозғалдық. Қала мен ауыл арасы төрт сағат екен. Автобуста маған қатарлас орындықта терезе жақта бір қыз бала отыр екен. Қырынан қарап сол жақ бетімен маған көрінеді. Кең маңдайлы қиылған қасты, ұзын кірпіктері қайқиып тұр, қыр мұрынды, жұқа жіңішке ерінді, сүйкімді иекті, тартымды қыз. Шашын оң жақ иығына қисайта бостау өріп, оң жақ бетін шашымен жауып отыр. Маған қарамайды, ары терезеге қарап отыр, анда-санда алдына қарағанда қырынан қараған силуэті маған қатты ұнады. Етегі дізеден төмен келетін, дәу-дәу ақ горохтары бар қара көйлек киген. Қолында шағын қол сөмкесі бар. Мен қызға біраз қарап отырдым да, сосын мен де терезеге қарап ойға шомып кетіппін. Әкемді есіме алып, қатты ауырып жатқаны жүрегіме батып, жылағым келді.

«Мен үйге барғанша аман болса екен»,-деп тілеп қойдым. Сол кезде адамдардың үрейін алып, емі табылмай жатқан «рак» деген жаман ауру еді. Мен түсетін ауылға келіп қалдық деп жүргізуші хабарлады. Кешкі бестер шамасы. Мен қозғалып түсуге ыңғайланғанда, бағанағы қыздың да орнынан тұрып қасындағы адамнан өткізуін өтініп, шығар есікке беттеді. Мен соңынан ілестім. Автобус тоқтап сыртқа шықтық. Қыз тез автобустың артына жүк салғышқа беттеді. Менің де сөмкем сол жерде болатын, мен де жақындап, жүргізушіге көмектесіп, өз сөмкемді алдым. Қыз өз сөмкесінің астында қалып қойғанын айтып, шетін көрсетті.

—Ағай, міне, мына сөмке ,-дейді көп сөмкенің астындағы көк дәу жол сөмкесін көрсетіп. Жүргізуші екеуміз екі жақтап тездетіп үстіндегі сөмкелерді жерге қойып, қыздың дәу көк сөмкесін аштық. Қыз сөмкенің баулығынан тартып көтермекші болды, бірақ шамасы жетпеді. Мен тез сөмкені көтеріп алдым, сөмке өте ауыр екен. Жерге қойдым да:

—Ойпырмай, қарындасым, не тас салып алғансың ба? Тым ауыр ғой,—дедім күліп бетіне қарап.

Қыз басын салбыратып оң жақ бетін жауып тұрған шашын сыртынан сипалап, жүзін анық көрсетпеді. Басқа сөмкелерді қайта тиеп, жүргізуші жүк салғышты жауып, қош айтысып, автобус өз жөнімен кетті. Қыз сөмкесін сәл сүйреп жол шетіне шығарды да, маған басын көтеріп қарады. Бұл ауылға екеуміз ғана түсіппіз. Дала ала көлеңке, кеш батып барады. Далада жауын жауған, аспан бұлтты. Тамыз айы болса да біртүрлі күз мезгілі сияқты. Қыз маған қарағанмен, бір бетін шашымен көлегейлей береді.

—Сіз кімдікіне келдіңіз?-деді сондай сыңғырлаған ерекше дауыспен.

—Мен Бекбосынов Балтаны іздеп келдім,—дедім.

Қыз басын тік көтеріп:

—Бекбосынов Балта? Сіз кімсіз?-деді таң қалған дауыспен.

—Мен Балта ағаның бауырының баласымын,—дедім, сөмкемді көтеріп қыздың қасына келіп. Қыз бетіме тура қарап тұрғанда байқадым, оң беті көзінен төмен иегіне дейін қызыл қалы бар екен, қалдың шет жағы қаралау оң жақ ерні сәл томпақтау, қал өте қорқынышты көрінді. Мына сұлулықтың тас-талқанын шығарып тұр. Жүрегім шым ете қалды. Қыз шашымен бетін жапқандай болып басын оң жағына қисайтып ыңғайсызданғандай болды. Қолымен шашының сыртынан сипалап:

—Мен Балтаның қызымын,-деді баяу дауыспен.

Мен ойланып қалдым. Қызға қарап тұрып:

—Рас айтасың ба? Бекбосынов Балта сенің әкең бе?-деппін бірден сенге көшіп. Өйткені қыз менен жас көрінді.

—Иә, сол Балта болса менің әкем. Ал сіздің әкеңіз кім?-деді ойлы көзбен.

— Әкем Ахметқали,—дедім мен де ойлы көзбен.

—Ааа, иә, әкем Ахметқали деген бауыры барын жиі айтатын,-деді сәл қуанғандай.

—Қарындасым-оу, -деп құшақтап алғанымды өзім ұқпай қалдым. Қыз бір уыс болып құшағыма кіріп кетті.

—Мен нағыз жолы болған жігіт болдым, тек алдымнан жеңгем емес қарындасым шықты,—дедім қыздың көздеріне қарап. Қыз көзі сондай әдемі еді. Ол да күлімдеп тұр, сәл жымиып:

—Олай болса, бауырым, мына ауыр сөмкені көтерісіңіз, үйге барайық,-деп сықылықтап күлді. Мен өз жеңіл сөмкемді қызға ұстатып, өзім ауыр сөмкені көтердім.

—Құпия болмаса айтшы, не бар ішінде, —дедім ауыр сөмкені біраз жер көтеріп демалуға тоқтағанда.

—Кітап, толы кітап,-деді көзі жайнап.

Қыз өз қалынан әбден жасқанып, жасырып үйреніп алған, менің оң жағыма түсіп сол бетін беріп келеді. Оң жақ бетін шашымен жаба береді. Менің ішім сол қалға удай ашып келеді. Бейшара қыз сол қалы үшін жасқанады екен.

—Сонша кітапты не істейсің?

—Оқимын.

—Ааааа, -деп не айтарымды білмей қалдым.

Үйге де жеттік. Ескі тозығы жеткен жапырайған там, қақпа шарбақтан аласа етіп жасалған. Үй де аласа екен. Орыстардың ертегісіндегі шағын үйге ұқсайды, терезелерінің сыртынан жабатын қосалғы ағаш форточкалары бар. Үйге кірдік:

—-Қалдықыз, Қамош,сенсің бе?-деген үлкен кісінің дауысы естілді.

—Иә, папа мен, папа мен жалғыз емеспін, папа сізге тосын сыйым бар,-деп қыз тез үйге жүгіре кірді.

Мен сөмкені есік көзіне қойып, аяқ киімімді шешіп, бөлмеге жақындап, кірмей тоқтап қалдым.

—Қамош, ол кім? Кім келді?-деді үрейлі шыққан ер адам даусы.

—ПАПА, сен уайымдама, ол жақсы адам, -деп жылы дауыспен қыз мейірлене сөйледі. Есікте қалың перде тағулы тұр.

—Бері кіріңіз,-деді қыз қуанышты дауыспен.(Олар орысша сөйлесті)

—Ассалоумағалейкум!-деп мен кірдім де тұрып қалдым.

Ағай төрт бұрышты табуретка үстінде отыр, екі аяғы жоқ, тізесінен жоғары кесілген, құр денесі ғана бар адамдай көрінді. Жүрегім зу ете қалды. Ағай мұңды көзбен қарап отырып:

—Уағалейкумассалам,-деді.

Мен екі қолымды созып, қасына бардым, ағайда маған созып екі қолын берді де, солқылдап жылап жіберді. Қалдықыз да, мен де не істерімізді білмей тұрып қалдық. Ағай қолымды қыса арқамнан қағып, бауырына басты да:

—Аумаған Асекесің ғой, бауырым қалай? -деді.

Мен ол кісінің мені әкеме ұқсатып, танығанын біле қалдым. Басым салбырап әкемнің хәл үстінде жатқанын айта алмай жылап жібердім.

—Жатқанына қанша болды?-деді менен бір ауыз сөз шықпаса да ұғып.

—Үшінші айдан асты,—дедім терең тыныс алып.

—Қап, кеш қалыппые-ау, енді үлгерсем жарар еді,-деп жан-жағына қарады. Біз аң-таң болып тұрмыз.

—Қамош, жолға жиналамыз, Қазақстанға барамыз, құжаттарымды даярла, жина, жолға көмектесетін адамдарға хабарлас. Қап, қап, үлгерсем жақсы болар еді,-деп екі қолымен тіреп орындықтан қарғып жерге түсіп қолдарымен тіреле денесін лақтырып қозғалып, төсегіне жақындады. Төсек астынан үлкен чемоданды сүйреп шығарып, ашып ақтарып кетті. Қалдықыз қасына келіп еді.

—Мына мекен-жайға жет. Жылдамдат қызым,-деді.

—ПАПА, қонаққа шай берейін де,-деп Қалдықыз ақырын айтып еді.

—Қызым, қайдағы шай, өлім мен өмір арасындағы аз уақыт қалды, бауырыммен ана жаққа кетпей мен жүздесуім керек,-деді зілді дауыспен.

Қалдықсыз жүгіріп шығып кетті….

1- бөлімнің соңы. Жалғасы бар.

Авторы:Жеңісгүл Турсунбаева.