Ғасырлық тарихы бар бүгінгі «Семей таңы» газеті алғаш «Сарыарқа», «Қазақ тілі» болып жарық көрген тұста төте жазумен, кейін атауы «Жаңа ауыл», «Қызыл дала», «Социалды Шығыс» болып өзгерген басылым латын графикасымен шығып тұрған. Ендеше, Қазақстандағы тұңғыш қазақ тілді басылым — кешегі «Сарыарқа» бүгінгі «Семей таңы» газеті үшін бұл бастама жат емес.
Қазақстанда ұлт болашағы үшін жасалып жатқан осы бастамаға алғашқылардың қатарында үн қосуды жөн деп санағандықтан біз бүгінгі «Азат ой» айдарындағы кезекті мақаламызды латын әліпбиінің талқыланып жатқан нұсқасындағы әріптермен назарларыңызға ұсынып отырмыз. Латын әліпбиіне көшуден жүрексініп жүрген ағайынға айтарымыз, төмендегі мақаланы дайындауға менің бір сағаттай ғана уақытым кетті.
Ардақты оқырман! Латын әліпбиімен жариялап отырған мақаламыздан қателіктер тауып жатсаңыздар, «Әліппенің» бетін жаңа ашып, әріпті енді танып жатқан баланың шығармасын бағалағандай кеңдік көрсетіп, кешіріммен қарарсыздар.
Elimizde qazaq alfaviti latyn grafikasyna 2025 zhyly koezhedi dep zhosparlanwda.
Elbasy Nursultan Aebishuly Nazarbaev: «Bir kezde tarih bederinde biz mundai qadamdy zhasaghanbyz” dep teginnen tegin aitqan zhoq. XX ghasyrdyn birinshi zhartysynda, аsharshylyq zhyldary halqymyz arab aelipbiinen latyngha, soghys zhyldary latyn aelipbinen kirillicagha koeshkenin bilemiz. Endeshe qabiletti qazaq halqynyng buegingi urpaqtary bul aelipbidi tez — aq igerip ketetindigine kuemaen zhoq. Latyn aelipbine koeshw — Taewelsiz elimizding memlekettik maertebesin alghan tilining qunaryn saqtawgha, aelemdik aqparat kengistigine enw turghysynda zhasalghan strategialyq qadam.
Latyn aelipbiine qazaq elining koeshwi koepten aitylyp kele zhatqan aenggime.Oezbekstan, Tuerkimenstan, Aezerbajzhan, Qaraqalpaqstan siaqty birqatar tuerki tektes elder birden koez zhumyp oetip ketti.
Bugin olardyng keiingi bwyny da latyn aelipbin igerip qaldy. Tuebi bir tuerki tektes baurlardan alshaqtap qalmaw ueshin bizding de oetuimiz qazhet. Osy qazhettilik eskerilip, tianaqty daiyndyqpen belgilengen merzimde Latyn aelipbine koeshw wakyt talaby.
QR Prezidenti Nursultan Aebishuly Nazarbaevtyng «Bolashaqqa baghdar: rwhani zhangghyrw» atty maqalasynda: «Birinshiden, qazaq tilin birtindep latyn aelipbine koeshw zhumystaryn bastawymyz kerek. Biz bul maeselege neghurlym daeiektilik qazhettigin tereng tuesinip, bajyppen qarap kelemiz zhaene oghan kiriswge Taewelsizdik alghannan beri muqiat dajyndaldyq» dep tajau zhyldardaghy eng mangyzdy mindetterding qatarynda latyn aelipbine koeshw maeselesin atap oetti.
Aerine orys tildilerding bul oezgeristerge asa yntaly emestigin baiqap zhuermiz. Latyn aelipbine koeshwding bizding halyqqa qazhetti tustary koep. Aesirese kengestik kezengde qalyptasqan sanadaghy aeli de aryla almaj kele zhatqan quldyq taeweldilikten tazarugha yqpaly bolady dep oilaimyz zhane bul oezgeris Taewelsizdigin alghan elimizge zhangasha serpin beredi degen uemittemiz.
Basy artyq aeripter, noqattar, diagretikalyq tangbalar zhoq aelipbiding talqlaugha usynylghan nusqasymen tanysyp shyqqannan kejin zhobany dajyndaghan ghalymdar zhanga aelipbiding ongtajly tuerin usynghan degen oi tueidik. Bul Elbasynyng elining bolashaghy uezhin qolgha alghan mangyzdy bastamasy, memlekettik maertebesin alghanymen tughyryna nyq otyra almaj zhuergen tilimiz wshin qazhetti shara ekendigine daw zhoq. Qiyndyqtar bolmajdy emes, bolady. Biraq «Zhegirtkeden qoryqqan egin ekpejdi» degendej, qiyndyqtan qorqyp qol qusyryp otyrugha da bolmajdy.
1928-35 zhyldar aralyghynda buegingi «Semej tangy» gazeti “Qyzyl dala”, “Zhanga awyl”, “Socialdy shygys” degen atpen latyn grafikasynda shyghyp turghan. Endeshe,“Semej tangy” gazeti ueshin latyn aelipbii zhat emes.
Riza Moldasheva, Shyghys Qazaqstan ovlystyq maeslihatynyng depytaty