"Семей таңы" газеті
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
PDF нұсқа
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
"Семей таңы" газеті
PDF
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау

АЗ МӨЛШЕР – ҮЛКЕН ҚАУІПТІЛІК

02.04.2021
3
Қаралды
Facebook-ке бөлісуWhatsapp-қа бөлісуTelegram-ға бөлісу

Көптеген онжылдықтар бойы әлемдік қоғамдастық радиациялық әсердің адам ағзасына және ұрпақтарына зиянын зерттеумен айналысып келеді. Бұл проблема қырық жылдан астам уақыт бойы аумағында ядролық қарудың әр түрлі түрлері сыналған Шығыс Қазақстан облысының Семей облысының тұрғындары үшін өзекті. Алайда адамзат үшін сынақ алаңы — жалғыз қауіп емес.

Қазіргі уақытта көптеген жаңа экологиялық проблемалар пайда болды: қоршаған ортаға зауыттар мен фабрикалардан газ тәрізді, сұйық және қатты химиялық қалдықтардың шығарылуы, көлік құралдарының көбеюі және т.б. Ғылыми-техникалық прогрестің дамуымен адам ағзаға иондық әсер ете алатын әр түрлі гаджеттермен және басқа да құрылғылармен күнделікті байланыста. Көптеген мамандықтар иондаушы сәулеленудің әсерімен байланысты (ғарыш саласының қызметкерлері, рентгенологтер, радиациялық диагностика және радиациялық әсер ету саласының мамандары және т.с.с) болып келеді. Алайда әлемдік әдебиетте иондаушы сәулеленудің төмен дозалары туралы қарама-қайшы деректер бар. Кейбір ғалымдар кішігірім дозалардың «пайдалылығын» түсіндірсе, екінші тобы аз мөлшерде иондаушы сәулеленудің кері әсері туралы айтады. Көп жағдайда барлық зерттеулер кез келген салдарды (атом электр станциясындағы авариялар және т.б.) зерттеу сипатында болды. Атом реакторы қолданылып және теориялық есептеулер жүргізіліп нақты тәжірибелік зерттеулер жүргізілген жоқ.

Соңғы онжылдықтарда «СМУ» КеАҚ ғалымдары Шимане университетінің (Жапония), Хиросима (Жапония) қаласының радиациялық биология және медицина институтының, Ресей Денсаулық сақтау министрлігінің Ұлттық медициналық ғылыми-зерттеу радиология орталығы ғалымдарымен, Лев Гумилев атындағы ЕҰУ-мен, ҚР Ұлттық ядролық орталығымен бірге биологиялық объектілерге нейтронмен белсендірілген изотоптармен аз мөлшерде иондаушы сәулеленудің әсерін анықтау үшін атомдық реакторды қолдана отырып, көпорталықты эксперименттік зерттеулер жүргізді.

Осы ғылыми жобаның жетекшісі, медицина ғылымдарының докторы, профессор Найля Жақиянқызы Чайжунусова бұл зерттеулердің барлығы аз мөлшерде иондаушы сәулеленудің тірі организмге әсерін теориялық және эксперименталды түрде дәлелдеуге бағытталғанын атап өтті. Осы мақсатта «СМУ» КеАҚ ғалымдары осындай тәжірибелерді өткізуге арналған жаңа құрылғы ойлап тауып, өнертапқыш куәлігін алды.

Жануарларға арналған барлық тәжірибелік зерттеулер Этикалық комитеттің рұқсатымен, барлық ізгілікті қатынастарды сақтай отырып жүргізілді.

— Зерттеу барысында ғалымдар эксперименталды жануарлардың мүшелері мен тіндеріндегі дозиметриялық, молекулалық-генетикалық, морфологиялық өзгерістерді зерттеді. Барлық алынған зерттеу нәтижелерін әр түрлі елдердің ғалымдары объективті мәліметтерді алу мақсатында талдады. Алынған нәтижелерді ғалымдар халықаралық конференцияларда қызу талқылап, ортақ пікірге келді: аз мөлшерде иондаушы сәулелер биологиялық организмге кері әсер етеді.

Алғаш рет 56Мn радиоактивті изотоптың дәл анықталған дозасы мен дозасының қуаттылығына кешенді бағалау жүзеге асырылды. Ядролық реакторды пайдаланып, ерімейтін қосылыс түрінде әсерін кешенді бағалау жүргізілді; алғаш рет ингаляция және радионуклидтерді уақытша енгізу кезінде аз дозада сәулеленудің әр түрлі органдардың морфологиялық параметрлері мен функцияларына әсері 3, 14 және 60 күннен кейін бірден анықталды; алғаш рет ағзаның ішкі тіндеріне аз енетін, 56Mn ингаляциялық сәулеленуден кейінгі бауырдың күйіне зерттеу жүргізілді.

Коллекторлық органдарға, бауырға радиацияның зиянды әсерін тасымалдау тұжырымдасы жасалып, тәжірибелік түрде расталды. Алғаш рет төмен дозалы сәулеленудің жануардың ұрықтану қабілетіне кері әсер ететіні және генетикалық зақымданудың дамуына әкелетіні анықталды. Яғни сәулелену аталық бездер мен простата бездерінің тіндеріне кері әсер береді. Алғаш рет сәулеленудің әр түрлі типтерінің қан тамырлары эндотелийінің морфофункционалды көрсеткіштеріне әсер ету ерекшеліктері анықталды және сәулелену кезінде оның зақымдануы, әр түрлі мүшелер мен тіндердің жай-күйі арасындағы байланыстарға жүйелік талдау жасалды. Мақсатты органдар мен «коллекторларға» радиацияның «төмен дозаларының» әсер етуі ұғымын өзгертетін радионуклидтердің уақытша инкорпорациясының жаңа тұжырымдамасы жасалды,- дейді Найля Жақиянқызы.

«СМУ» КеАҚ ғалымдарының барлық ғылыми есептеулері Web of Science және Scopus халықаралық деректер қорына енгізілген әлемдік ғылыми басылымдарда жарияланды.

Ғалымдардың зерттеу нәтижелері бойынша, тіпті иондаушы әсерлердің «аз дозаларының» өзі тірі организмнің денсаулығына айтарлықтай зиян келтіретіні анықталды.

—  Жүрек-қан тамырлары ауруларының саны неге көбейіп келеді? Неге жас отбасыларда ерлі-зайыптылар бала сүюде қиыншылықтарды бастан кешуде? Бүгінде бұл сұрақтар өзекті мәселеге айналды. Әрине, бұл — дұрыс тамақтанбаудан, стрестен, өмір салтының дұрыс болмауынан, жаман әдеттерден туындайтын күрделі мәселе. Алайда бұл проблемаларда иондаушы сәулелердің де ықпалы бар. Ағзаның жай-күйіне, адамның иммунитетіне, тамақтануына және басқа бірқатар факторларға байланысты «аз дозалар» әркімге әр түрлі болса да бәрібір әсер етеді. Иондаушы сәулелер біздің айналамызда – үйде де, жұмыста да, ұялы телефондарды, WI-FI сигналын қолданған кезде де адамға әсер етеді. Біз «кіші дозаларды» елеусіз нәрсе ретінде қарастыруға, олардың салдарын ескермеуге болмайды деген қорытындыға келдік.  Әйтпесе уақыт өте келе барлық адамдардың ағзаларында әр түрлі патологиялар пайда болады, — деп атап өтті ғылыми жобаның жетекшісі, медицина ғылымдарының докторы, профессор Найля Жақиянқызы.

Ғалымдар зерттеулер мен алынған нәтижелерден кейін «кішігірім дозаларға» деген көзқарас өзгеріп, оның әсерінен қорғану жолдарын іздестіруге көп көңіл бөлінеді деп үміттенеді. Зерттеу нәтижелері ғылыми қоғамдастықтың ғана емес, қарапайым азаматтардың да назарын аударып, техникалар мен жабдықтарды ойланбай пайдаланудан бас тарту қажеттігін көрсетеді.

{jcomments off}

Ұқсас жаңалықтар

Семейде Абай мен Омбы облыстарының инвестициялық әлеуеті таныстырылды

03.07.2025
Семейде Абай мен Омбы облыстарының инвестициялық әлеуеті таныстырылды

Semeytany.kz – Абай облысына жұмыс сапарымен келген Омбы облысының ресми делегациясы Семейдегі Әлихан Бөкейхан университетінде екіжақты әріптестікті нығайтуға бағытталған кездесуге...

Толығырақ...Details

Бесқарағайда Шипалы көлінің жағасы тазартылды: экологиялық акция өтті

03.07.2025
Бесқарағайда Шипалы көлінің жағасы тазартылды: экологиялық акция өтті

Semeytany.kz – Бесқарағай ауданында табиғатты аялауға бағытталған маңызды экологиялық шара өтті. «Бесқарағайдың інжу-маржанын сақтайық» атты акция Шипалы көлінің жағасын тазарту...

Толығырақ...Details

«e-Otinish» ақпараттық жүйесі арқылы жиі қойылатын сұрақтар

03.07.2025
«e-Otinish» ақпараттық жүйесі арқылы жиі қойылатын сұрақтар

Әкімдердің қабылдауына қалай тіркелсе болады? Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 90-бабының 1-ші тармағына сәйкес, мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының...

Толығырақ...Details

Ақсуатта жол қауіпсіздігін арттыру үшін жаңа бағдаршамдар орнатылды

02.07.2025
Ақсуатта жол қауіпсіздігін арттыру үшін жаңа бағдаршамдар орнатылды

Semeytany.kz – Ақсуат ауылында жол қозғалысы қауіпсіздігін күшейту мақсатында бірқатар нақты шаралар жүзеге асып жатыр. Соның бірі – елді мекен...

Толығырақ...Details

Семейде жол жөндеу жұмыстары қарқынды жүргізілуде

02.07.2025
Семейде жол жөндеу жұмыстары қарқынды жүргізілуде

Semeytany.kz – Семей қаласында биылғы жылы жол жөндеу жұмыстары бұрын-соңды болмаған қарқынмен жүріп жатыр. Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары...

Толығырақ...Details

Облыс әкімі: Бірінші кезекте апатты мектептердің мәселесін шешуіміз керек

01.07.2025
Облыс әкімі: Бірінші кезекте апатты мектептердің мәселесін шешуіміз керек

Semeytany.kz – Абай облысының әкімі Берік Уәлидің төрағалығымен өткен әкімдік отырысында білім беру саласындағы өзекті мәселелер кеңінен талқыланды. Жиынға облыстық...

Толығырақ...Details

Жаңалықтар

Семейде Абай мен Омбы облыстарының инвестициялық әлеуеті таныстырылды

3 дня бұрын

Абай облыстық мәслихатының кезектен тыс сессиясында қандай мәселелер көтерілді?

3 дня бұрын

Бесқарағайда Шипалы көлінің жағасы тазартылды: экологиялық акция өтті

3 дня бұрын

«e-Otinish» ақпараттық жүйесі арқылы жиі қойылатын сұрақтар

3 дня бұрын

Ақсуатта жол қауіпсіздігін арттыру үшін жаңа бағдаршамдар орнатылды

4 дня бұрын

Семейде жол жөндеу жұмыстары қарқынды жүргізілуде

4 дня бұрын

Облыс әкімі: Бірінші кезекте апатты мектептердің мәселесін шешуіміз керек

5 дней бұрын

Облыс әкімі жол жөндеу жұмыстарын кешіктірмеуді тапсырды

5 дней бұрын

Облыс әкімі тұрғындарды жеке мәселелері бойынша қабылдады

5 дней бұрын

Облыс әкімі Қытай Халық Республикасының Алматыдағы Бас консулымен кездесті

5 дней бұрын
Тағы оқу...

Директор:
Риза Асанқызы Молдашева

Веб-менеджер:
Ерлан Айқынұлы


«Семей таңы» газеті 1969 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, 2009 жылы ҚР Президентінің БАҚ саласындағы
грантымен марапатталған.

Редакция мекенжайы:

F18A5H3, Семей қаласы,
Қайым Мұхамедханов көшесі,12.

Байланыс:

Директордың қабылдау бөлмесі — 523657;
бас редактор — 520984;
Жарнама және баспасөзге жазылу бөлімі — 560803;
факс — 520475.

 

e-mail:
info@semeytany.kz


Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі берген қайта тіркеу куәлігі
№7220-Г, 30.07.2018.ж.


Яндекс.Метрика

© «ABAI AIMAQ MEDIA» ЖШС

Нәтиже табылмады
Барлық нәтижені қарау
  • Жаңалықтар
    • Саясат
    • Мәдениет
    • Қоғам
    • Қылмыс
    • Спорт
    • Экономика
    • Жаһан
    • Көзқарас
  • Мультимедиа
    • Видео
    • Фото
  • Төртінші билік

© «Семей таңы газеттері – Вести Семей» ЖШС