Саркома – қатерлі ісіктің бір түрі
Бұл рак клеткалары ағзаның дәнекер тінінен пайда болады. Саркоманың неғұрлым кең тараған түрлеріне остеосаркома (сүйек ісігінің түрі), миосаркома (бұлшық ет қатерлі ісігі), липосаркома (май тінінің қатерлі ісігі), хондросаркома (шеміршек жасушаларының рагы), ангиосаркома (қан тамырларының рагы), фибросаркома (көбінде сүт бездерін зақымдайды) жатады.
Көбінде осы ісіктер тез өсуге бейім. Жиі қайталанып, метастаздардың пайда болуымен сипатталады.
Сүйек саркомасы балаларда жиі кездеседі, ал жұмсақ тіндер саркомасына ересектер көбірек ұшырап жатады. Жұмсақ тіндердің саркомасы — ең қатерлі түрі.
Саркоманың пайда болу себептері
Саркомалардың нақты пайда болу себептері белгісіз, бірақ бірнеше факторлар ісіктің пайда болуына әсер етуі мүмкін. Олар – генетикалық бейімділік, тұқым қуалаушылық, иондаушы радиация, ультрафиолеттік сәулелену, иммунитеттің төмендеуі, адамның иммунтапшылық вирусы инфекциясы (АИВ, герпес вирусының 8 типі ( Саркома Капошы кезінде), созылмалы лимфедема (лимфа сұйықтығының жиналуы), ішкі ағзалар трансплантациясынан кейін, ауыр жарақаттар, ұзақ уақыт жазылмайтын жаралар және ісік ауруларын тудыратын химиялық заттардың әсері (инсектицидтер, гербицидтер, винил хлоридтар және т.б.).
Саркоманың белгілері
Саркоманың пайда болуының алғашқы сатысында клиникалық белгілер мүлдем болмауы мүмкін. Клиникалық симптомдар біршама ақырын дамиды және жылдар бойы ешқандай белгілері білінбейді. Көбінесе ең алғашқы басты белгісі – тері арқылы сезілетін түйін. Түйін пайда болған тіндерде аздап ауырсыну сезімі пайда болады. Бірақ науқастар дәрігерге қаралуға асықпайды. Тек ауырсыну сезімі үдеп, шыдатпаған кезінде ғана аурухана келеді. Дерт асқынған кезде анальгетиктерді қабылдаса да ауру сезімі басылмайды. Түйін орналасқан жерде тері қабынып, ісінеді.
Дене температурасы көтеріліп, бас аурулары, бас айналу, тез шаршағыштық белгілері пайда болады. Тәбет болмағандықтан адам тез салмақ тастауы мүмкін.
Нақты зақымданған ағзаға байланысты симптомдар әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы, ішектің қатерлі ісігі кезінде ішек өтімсіздігі дамиды. Көкірек қуысының ісігі кезінде ентігу, жатырдың зақымдануы кезінде, етеккір кезендері арасында қан кетулер болуы мүмкін.
Диагностика
Саркома диагностикасы басқа ісік аурулары сияқты арнайы маманның қабылдауынан басталады. Дәрігер аурудың белгілерін, пайда болу уақытын, т.б. сұрақтар қояды. Науқасты қарап, зақымданған ағзалардың көлемі мен лимфа түйіндерінің қабынуын тексереді. Одан кейін лабораторлы және инструменталды тексерулер тағайындайды. Қатерлі ісікке күдік пайда болса, науқас түрлі тексерулерден өтеді. Магнитті-резонансты томография, компьютерлі томография, сүйек сцинтиграфиясы, биопсия тағайындалады.
Семей қаласының ядролық медицина және онкология орталығында КТ, МРТ тексерулер, сүйек сцинтиграфиясы 2018 — 2022 жылдарға арналған Қатерлі ісікпен күресудің кешенді жоспары бойынша тегін жасалынады. Тек тұрғылықты мекенжайы бойынша емханадан жолдама алу керек.
Орталықта «Somatom Emotion 16» компьютерлі томографы, MagnetomEspree» магнитті-резонансты томографы «бар. Қатерлі ісіктерге күдікті тіндердің морфологиялық тексеруі өзіміздің гистологиялық лабораторияда жасалады.
Саркоманың емі
Саркоманы, әдетте, қатерлі ісікті жою үшін, хирургиялық ота арқылы емдейді. Операцияға дейін немесе одан кейін басқа емдеу әдістерін қолдануға болады. Қандай емдеу әдісі тиімді болатыны саркоманың түріне, орналасуына, жасушалардың қаншалықты агрессивті екеніне және қатерлі ісік дененің басқа бөліктеріне таралғанына байланысты болады.
Хирургия. Саркомаға арналған операцияның мақсаты — қатерлі ісік жасушаларының барлығын жою. Кейде барлық қатерлі ісіктерді жою үшін қолды немесе аяқты кесу керек болады, бірақ хирургтер мүмкіндігінше аяқ-қол қызметін сақтауға тырысады. Кейде қатерлі ісіктерді басқа дене мүшелеріне зақым келтірмей жоюға болмайды. Мұндай жағдайларда хирургтер саркоманы мүмкіндігінше алып тастауға тырысады.
Радиациялық терапия. Сәулелік терапия кезінде қатерлі ісік жасушаларын жою үшін қуатты рентген сәулелері мен протондар сияқты сәулелер қолданылады. Радиация денені айнала қозғалатын және энергия сәулелерін бағыттайтын машинадан шығуы мүмкін (сыртқы сәулелену). Немесе сәуле науқастың денесіне уақытша орналастырылуы мүмкін (брахитерапия). Кейде сәулелену қатерлі ісікті жою операциясы кезінде жасалады (хирургиялық сәулелену).
Онкология орталығында Varian Medical Systems-таң TrueBeam цифрлық сызықтық үдеткіші жұмыс істейді.
Сәулелік терапияның 3 түрі бар: өздгінен — 66-70 гр, отадан кейінгі — 50 гр, паллиативті – 30 гр.
Химиотерапия — химиялық заттарды қолдану арқылы дәрілік емдеу.
Мақсатты терапия — рак клеткаларын басқа жолмен өлтіреді: жасушалардың өсуі мен бөлінуіне жол бермейді.
Иммунотерапия — бұл қатерлі ісікке қарсы тұру үшін науқастың иммундық жүйесін қолдану арқылы жүргізілетін дәрілік ем.
Ядролық медицина және онкология орталығында химиотерапия 2015 жылдың қазан айындағы ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің саркоманы диагностикалау және емдеу хаттамасы бойынша жүргізіледі.
Аурудың алдын алу
Салауатты өмір салтын ұстану арқылы адам қатерлі ісік қаупін төмендете алады. Жалпы, салауатты өмір салты денсаулығымызды нығайтып, түрлі аурулардың алдын алуға септігін тигізетіні белгілі.
Темекі өнімдерін пайдаланудан аулақ болу керек. Дене шынықтырумен айналысу, белсенді өмір сүру, көп қозғалу денсаулыққа өте пайдалы. Артық салмақ көптеген қатерлі ісіктердің даму қаупін арттырады.
Спирттік ішімдікті тұтынуды шектеңіз. Ішімдік ішу, тіпті аз мөлшерде болса да, ішек, сүт безі, өңеш және ауыз-жұтқыншақ қатерлі ісігінің даму қаупін арттыруы мүмкін.
Аида СЕКСЕМБАЕВА,
Семей қаласының ядролық медицина және онкология орталығының
терапевт дәрігері
