Өткен жұма, 21 қазан күні Абай атындағы театрда «Қазақстан Республикасы
агроөнеркәсіп кешенінің индустриалды-инновациялық дамуының жағдайы мен
келешегі» тақырыбында халықаралық ғылыми-практикалық конференция өтті.
Конференция Семей зоотехникалық-малдәрігерлік институтының 70 жылдығына
және биыл 80 жасқа толып отырған ветеринария ғылымдарының докторы,
профессор Зейнолла Тоқаевтың мерейтойына арналды. Алқалы жиынға Абай
облысының әкімі Нұрлан Ұранхаев, Семей қаласының Шәкәрім атындағы
университетінің ректоры Бауыржан Ердембеков, Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу
университетінің профессоры Төлеухан Садықұлов, С.Сейфуллин атындағы Қазақ
агротехникалық университетінің профессоры Балғабай Майқанов, ветеринария
ғылымдарының докторы, профессор Серғазы Дүйсембаев, Леспек Құтұмбетов және
факультеттің профессорлық-оқытушылық құрамы мен студенттері, арнайы
шақырылған қонақтар қатысты.
Кезінде Семейдің зоовет институты деген атауға ие болған оқу орны 1952 жылдың 1
қыркүйегінде бұрынғы әйелдер гимназиясы ғимаратында ашылып, оқуға 274 студент
қабылданыпты. Мал дәрігерлерін даярлайтын институттың директорлығына алғаш
Өмірәлі Ташмұхаметов тағайындалған екен. 1995 жылы Семей қаласындағы үш оқу орны
– зооветеринарлық институты, технологиялық институт және педагогикалық институт
біріктіріліп, Шәкәрім атындағы университеттің негізі қаланды. Бүгін сол қара
шаңырақтың өзі болмаса да, Шәкәрім университетіндегі ветеринария және
агроменеджмент факультеті заман талабына сай мамандар даярлауда.
Ал мерейтой иесі Зейнолла Қалымбекұлы Тоқаев аталған оқу орнын 1882-1995 жылдары
басқарған. Салтанатты кештің шымылдығын ашқан Абай облысының әкімі Нұрлан
Ұранхаев мерейтой иесін құттықтап, иығына шапан жапты.
— Құрметті Зейнолла Қалымбекұлы, біз Сізге қарап бой түзейміз, ой түзейміз. Сіз ерте
жастан еңбекке араласып, саналы ғұмырыңызды ғылым мен қоғамға арнадыңыз. Білім мен
ғылымның шыңына қайтпас қайсар мінезіңізбен, ақыл-оймен, тынымсыз ізденіспен
жеттіңіз. Шәкірт тәрбиелеп, талай азаматты өмір бәйгесіне қостыңыз. Көптеген игі
істерге, жаңа бастамаларға себепші болдыңыз. Қазақта «Алты алаштың басы қосылса, ең
қадірлі орын ұстаздікі» деген ұлағатты сөз бар. Ізіңізді жалғаған шәкірттеріңіз еліміздің
түкпір-түкпірінде Отанымызға адал қызмет етуде. Бұл – ұстаздың ең үлкен жеңісі мен
жемісі. Құрметті, Зейнолла Қалымбекұлы, осы айтулы күні Сізге және жақындарыңызға
мықты денсаулық, амандық, береке-бірлік тілеймін!- деп ізгі лебізін білдірді облыс
басшысы.
Аймақ басшысы Нұрлан Ұранхаев сонымен қатар ветеринария саласында білікті маман
даярлауда үлкен үлес қосқан университеттің ардагер оқытушыларын өз атынан алғыс
хаттармен марапаттады.
Шәкәрім университетінің басқарма төрағасы — ректор Бауыржан Ердембеков көлемді баяндама
жасап, Семей зоотехникалық-малдәрігерлік институтының тарихы мен жеткен
жетістіктеріне тоқталды.
— Құрметті Шәкәрім шаңырағының ұжымы, ардагерлері, мерекелік жиынның қонақтары!
Қарт Семейде, қара Ертістің жағасында іргесі қаланған алғашқы зоотехникалық-мал
дәрігерлік институтының 70 жылдық мерейтойы құтты болсын! Семейдің зоовет
институты деп аталған оқу орны жыл санап емес, ай санап дамыды. Институт атағы
кезінде Кеңестер Одағын шарлады, шетелдік университеттермен тығыз қарым-қатынаста
болды. Біз тарихты, бастау бұлағымызды ұмытпауымыз керек. Тарих беттерін парақтасақ,
институттың директорлығына алғаш Өмірәлі Ташмұхаметов тағайындалса, 1954-1967
жылдары ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Байдолла Садықов
басқарды. Сол кезде сырттай оқитын студенттер үшін Павлодар қаласында оқу кеңесі
пункті, қоғамдық мамандықтар факультеті ашылды. Онда студенттер екінші мамандық
алды. 1965 жылы оқу тәжірибе шаруашылығы құрылып, 1000 орындық студенттер
жатақханасы, ветеринария клиникасы пайдалануға берілді. Байдолла Садықов Жабы
жылқысының бейімділік қабілеттілігі мен өнімділік қасиеттерін зерттеп, нәтижелері
еліміздің, Одақтың көрмелеріне қойылды.
1967-1982 жылдары институт ректоры лауазымын профессор Уалхан Абділманов
атқарды. Уалхан Абділмановтың басқаруымен 7 кафедрада аспирантура ашылып,
анатомиялық корпус салынды. Зоотехник мамандығы зооинженер атауын алды. 1981
жылы жаңа пәтер, үй пайдалануға берілді.
1882 жылы ректорлыққа Зейнолла Тоқаев тағайындалды. Осы жылдары мақсатты
аспирантураға 90-ға жуық адам жіберілді. Осы шаңырақтан ондаған ғылым докторлары,
жүзге жуық ғылым кандидаттары шықты. 3 тұрғын үй салынып, 200-ге жуық отбасы пәтер
кілттерін алды,- деді Шәкәрім атындағы университеттің ректоры Бауыржан Ердембеков.
Бауыржан Амангелдіұлының айтуынша, Зейнолла Қалымбекұлының басқаруы кезінде,
1988 жылы студенттердің оқу-ғылыми ветеринариялық жасағы құрылып, аудандарда
аурудың алдын алу шаралары іске асырылған. Институттағы 3 факультеттің 33
кафедрасында 100-ге жуық ғалым жұмыс істеген. Республикада алғаш рет Моңғолия
Республикасынан студенттер қабылданған. Зейнолла Тоқаев институт ғалымдарымен
бірге қазақтың Байыс қойы тұқымын шығаруда селекциялық жетістіктерге жетіп, Байыс
қойының авторлары атанған.
Конференция барысында сонымен қатар Төлеухан Садықұлов, Балғабай Майқанов,
Серғазы Дүйсембаев, Леспек Құтұмбетов, Балжан Мырзахметова сынды ғалымдар да
түрлі тақырыпта баяндама оқыды.
Жадыра ТӨЛЕГЕНҚЫЗЫ,
«Семей таңы»
