Өткен жұма, 15 шілде күні қалалық әкімдікте Семей қаласының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің ұйымдастыруымен «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» Заңның талаптарының сақталуын қамтамасыз ету, Қазақстан Республикасының тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын орындау және мемлекеттік тілдің қоғамда алатын орны мен мәртебесін арттыру, қолданыс аясын кеңейту мәселелерін талқылау жұмыстарын жандандыру мақсатында «Семей қаласындағы мемлекеттік тілдің ахуалы» тақырыбында дөңгелек үстел өткізілді.
Дөңгелек үстелге қала әкімінің орынбасары Надежда Шарова, Шығыс Қазақстан облысы тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының басшысы Айдын Шаймарданов, Семей қаласы прокуратурасының бөлім прокуроры Асхат Ксанов, қала әкімдігінің дербес бөлімдерінің басшылары, Семей қаласының қоғамдық кеңесі мүшелерінің, БАҚ, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері, жарнама агенттіктері, қоғамдық ұйымдардың өкілдері, қоғам белсенділері қатысты.
Жиынның кіріспесінде сөз алған қала әкімінің орынбасары Надежда Шарова мемлекеттік тіл саясатының өзектілігіне тоқталды. Ол сондай-ақ еліміздегі тіл саясатының, оның ішінде мемлекеттік тілдің өркендеуі, қоғам бірлігін бұзбай, өркениетті жүргізілуі сындарлы саясаттың жемісі екенін атап өтті.
— Тіл қай елде болмасын қадірлі де құдіретті. Бүгінде мемлекеттік тіл мәртебесін көтеру тіл саясатының маңызды бағыттарының бірі болып отыр. Бұл бағытта тиісті жұмыстар атқарылып келеді. Қазақ тілін кеңінен қолдануға бағытталған кешенді шаралар жүзеге асуда. Өкініштісі, Тіл туралы заң талаптарының бұзылуы жөнінде қала тұрғындарынан өтініш-арыздар келіп түседі. Әлеуметтік желілерде, басылымдарда осы мәселелер жиі көтеріліп отыр. Алайда заң талаптарын білмеу жауапкершіліктен босатпайтынын ескеру қажет. Семей рухани орда, Алаш арыстарының қасиетті топырағы саналады. Қалаға келген сәттен бастап көрнекі ақпараттар бірден көзге түседі. Көрнекі ақпарат бойынша қаладағы тілдік ахуалға баға беруге болады,- деген Н.Шарова тілдерді дамыту мемлекеттік саясатының аса маңызды бағыттарының бірі екенін, тілді насихаттауда жеке адамдардың, отбасының атқаратын міндеті мен БАҚ-тың алар орны орасан екенін атап өтті. Осы ретте ол мемлекеттік тіл саясатын толыққанды жүзеге асыру бұқаралық іске айналғанда ғана көздеген мақсатқа жетуге болатынын айтты.
Келесі кезекте сөз алған Шығыс Қазақстан облысы тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының басшысы Айдын Шаймарданов, елімізде тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы бекітілгеннен бері, әрбір аудан, қала, облыстық басқармаларда бірнеше индикатор мен көрсеткіштер белгіленгенін, соның бірі мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін анықтау екенін атап өтті. Осы бағытта облыста 11 оқыту орталықтары ашылған. Оның соңғысы 2013 жылы Семей қаласында жұмысын бастаған екен. Осы уақыт аралығында орталықтар ауқымды жұмыстар атқарып, бүгінгі күні 3 мыңнан астам адам тіл үйрену курстарынан өткен. Соның 2200-і мемлекеттік тілді, қалғаны орыс және ағылшын тілдерін оқыған. Ал мемлекеттік тілді білу деңгейін анықтайтын Қазтест сынағы бойынша өткен жылы Семей қаласы 46 пайыз көрсеткішті көрсетсе, ағымдағы жылы ол көрсеткіш 76 пайызды құраған. Басқарма басшысының айтуынша, шаһардағы құжат айналымы нәтижесі де жаман емес. Бүгінгі күні бұл көрсеткіш 97 пайызды көрсеткен. Дегенмен Айдын Шаймарданов құжат айналымын саралаған бұл көрсеткіш тек қағаз жүзінде ғана екенін, шын мәнінде оның әлдеқайда төмен екенін атап өтті. Бөлім басшысы сондай-ақ көрнекі ақпаратқа қоғам болып әрқашан назар аударып жүру керектігіне, сауатсыз жарнамаларды түзеу мақсатындағы бір реттік акциялардың мәселені шеше алмайтынына назар аудартты. Бұл ретте жарнама агенттіктерінің жауапкершілігі маңызды екеніне тоқталды. Басқосуда ономастика мәселесі де қалыс қалмады. Шығыс Қазақстан облысы тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының басшысы Айдын Шаймардановтың айтуынша, Семей қаласында соңғы бес жылда бірде-бір көше немесе мектеп пен басқа нысандар атауы мемлекеттік тілге өзгертілмепті.
— Семей қаласы бойынша 1200 көше бар. Соның 28 пайызы ғана қазіргі заман талабына сай мемлекеттік тілге өзгертілген. Бұл ретте 357 ғана көше мемлекеттік тілге өзгертілген. Соңғы бес жылда сіздерден бірде-бір ұсыныс келіп түспеген. Облыстық ономастикалық комиссияға түскен ұсыныстардың өзі жеке тұлғалардан болып отыр. Семей қаласы ғана әлі Ленин көшесін сақтап отыр,- деді А.Шаймарданов.
Осы ретте қала әкімінің орынбасары Н.Шарова жақында ғана ономастикалық жұмыс тобының отырысы өткенін, басқосуда Ленин көшесін Әлихан Бөкейханов, ал Интернационал көшесін Қайым Мұхамедханов көшесіне ауыстыру жөнінде шешім қабылданғанын жеткізді. Дөңгелек үстел барысында Семей қаласы прокуратурасының өкілі Асхат Ксанов «Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы», «Жарнама туралы» Заң талаптарының нормалары жөнінде және заң бұзылған жағдайда қолданылатын жауапкершілік туралы ақпарат беріп өтті.
Дөңгелек үстелге қатысқан тіл жанашырлары аталған мәселелер бойынша өз ойларын білдіріп, айтылған ұсыныстары талқыға салынды. Зиялы қауым мемлекеттік тілдің қолданыс аясын кеңейтуге, мәртебесін арттыруға нақты іспен үлес қосқан жөн деген пікірмен тарқасты.
Асан САМАТҰЛЫ, «Семей таңы»